Είναι παλιά η αντιδικία ανάμεσα στο τι είναι άμεσα χρήσιμο και σ’ εκείνο που θέλει χρόνο για να φανερώσει τα ωφελήματά του.
Ο σύγχρονος ευρωπαϊκός πολιτισμός –όπως συγκροτήθηκε στη μακρά διάρκεια και όχι σε μια μέρα –έχει ανάμεσα στα πολλαπλά και «πολυκαταγικά» θεμέλιά του και εκείνο της συνάντησης των δύο γλωσσών: των αρχαίων ελληνικών και των λατινικών. Αν αυτές οι δύο ομιλίες δεν διδάσκονται όπως θα έπρεπε, αυτός δεν είναι λόγος για να εξουδετερώσουμε ό,τι μας παρέχουν. Η αρχαία ελληνική γραμματεία στο σύνολό της είναι εκείνη που συνιδρύει μαζί με τη λοιπή ζωή τη δημοκρατία, ενώ η λατινική δωρικότητα την παραλαμβάνει για να τη θεμελιώσει θεσμικά. Για να δώσει στον σύγχρονο κόσμο τα συλλογιστικά και ορολογικά εργαλεία ελέγχου της κάθε πράξης εξουσίας που θα υπερέβαινε τη Lex Regia.
Ούτε ο λατινικός Μεσαίωνας, που δεν ήταν τόσο σκοτεινός όσο νομίζουμε, ούτε η Αναγέννηση, που δεν ήταν τόσο φωτεινή όσο πιστεύουμε, θα υπήρχαν ως στοχαστικές καταστάσεις του νου χωρίς αυτές τις δύο γλώσσες. Τόσο τα ιταλικά, από την εποχή του Dante, όσο και τα νέα ελληνικά, κυρίως μετά τον Σολωμό, συγκροτούνται πάνω στις χρώσεις και στις αποχρώσεις αυτών των δύο γλωσσών. Οχι απλά των λέξεων, αλλά των στοχαστικών προβληματισμών που φιλοξενούν. Αλλοτε με σαφήνεια και άλλοτε με ευεργετική ασάφεια.
Και περισσότερο από ειδικευμένους –παρωχημένο και αμόρφωτο αίτημα –έχουμε ανάγκη από πολίτες γενικής παιδείας. Και για τις Τέχνες και για τις Επιστήμες. Ολες οι Κοινωνικές και Ανθρωπιστικές Επιστήμες, αλλά και οι πιο Ακριβείς ή Θετικές, προϋποθέτουν ελευθερία, άρα γλώσσα φιλοσοφική και εγγυήσεις για την άσκησή τους, άρα το καταφύγιο του ευρωπαϊκού ρωμαϊκού δικαίου. Δεν είναι οι δύο αυτές γλώσσες αναγκαίες για τη δική μας αξιοπρεπή διέλευση στη ζωή, αλλά και για τη διασφάλιση εκείνων που θα προσέλθουν στην κοινή μας ιστορία ως «liberosque vestros».
Και μια ερώτηση: τα ειρωνικά βλέμματα του Ηράκλειτου και του Κικέρωνα θα τα αντέχατε;
Ο κ. Γιάννης Μεταξάς είναι επίτιμος καθηγητής πανεπιστημίων, τακτικό μέλος της Academie Europeenne Interdisciplinaire des Sciences.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
