Το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών στη Γαλλία συνιστά το κατ’ εξοχήν εμβληματικό γεγονός στη γενικευμένη τάση της εποχής μας, η οποία αποδίδεται ως «Ανοδος της Ακροδεξιάς» και παραλληλίζεται με τον Μεσοπόλεμο. Η Ιστορία μοιάζει να αλλάζει κατεύθυνση μετά από μια μακρά περίοδο με μετριοπαθείς «προοδευτικές» ιδέες.
Ομως ο όρος «Ακροδεξιά» και η αναφορά στα φασιστικά καθεστώτα δεν αντικατοπτρίζουν τη βιούμενη ιστορική στιγμή. Ούτε η Γαλλίδα Μαρίν Λεπέν ούτε η Ιταλίδα Τζόρτζια Μελόνι επιδιώκουν την κατάργηση του δημοκρατικού πολιτεύματος, την εγκαθίδρυση δικτατορίας και την έναρξη κατακτητικών πολέμων. Τι εκφράζει, επομένως, η εντυπωσιακή απήχηση των κομμάτων που αμφισβητούν τα κεντροδεξιά κατεστημένα; Σε ποιες αλλαγές επενδύουν οι ψηφοφόροι;
Το 1981, ένα εξίσου εμβληματικό πολιτικό γεγονός στη Γαλλία εγκαινίασε μια ιστορική φάση. Υπό τον Φρανσουά Μιτεράν, η απομονωμένη, διαβολοποιημένη Αριστερά κατέκτησε την εξουσία – εξέλιξη που επηρέασε πολιτικά όλη σχεδόν την Ευρώπη. Το στεγανό πολιτικό σύνορο ανάμεσα στη Δεξιά και την Αριστερά κατέρρευσε, προαγγέλλοντας την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Ξεκίνησε έτσι μια ταχεία ενοποίηση του γεωγραφικού χώρου στην ευρωπαϊκή και στην παγκόσμια κλίμακα, η λεγόμενη Παγκοσμιοποίηση. Χωρίς τις πολιτικές προϋποθέσεις της δεκαετίας 1980, οι οικονομικές εξελίξεις, όπως συνήθως περιγράφεται η Παγκοσμιοποίηση, δεν θα υπήρχαν. Αντίθετα με τις κυρίαρχες αντιλήψεις, η Πολιτική δεν ακολουθεί την Οικονομία – το αντίθετο.
Βιώνουμε τώρα μιαν αντίστροφη πορεία. Μεγάλα τμήματα από τον ευρωπαϊκό και τον αμερικανικό πληθυσμό αισθάνονται υποβαθμισμένα από τις συνέπειες της Παγκοσμιοποίησης. Οι σύγχρονοι «μη προνομιούχοι», οικονομικά ασθενείς, με περιορισμένα εκπαιδευτικά εφόδια και, συχνά, μακριά από τα μεγάλα κοσμοπολιτικά κέντρα, έχουν χαθεί σε έναν ταυτοτικό ωκεανό χωρίς όρια. Αυτοί, κυρίως, στρέφονται προς την «Ακροδεξιά». Νοσταλγούν έναν κόσμο με λιγότερες ίσως ελευθερίες και δικαιώματα, αλλά με μεγαλύτερη προστασία και αίσθηση του ανήκειν.
Η νέα ευρωπαϊκή πολιτική τάση δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί ως συγκυριακό φαινόμενο· αλλά συστημικά, ως μέρος μιας ανεπιθύμητης εξέλιξης η οποία, ωστόσο, δεν θα ανατραπεί. Εκφράζει εν πολλοίς την ευρύτερη τάση για απο-παγκοσμιοποίηση. Δεν είναι απειλητική καθ’ εαυτή – όπως η άνοδος της Ακροδεξιάς στον Μεσοπόλεμο. Η πραγματική απειλή έρχεται από τους νεο-αυτοκρατορικούς αναθεωρητισμούς, με κυρίαρχο τον ρωσικό. Εκεί βρίσκονται οι αναλογίες με την Ευρώπη του Μεσοπολέμου.
Πρέπει, συνεπώς, να προασπιστεί η συνοχή των λαών της Ευρώπης. Οι πολιτικές ηγεσίες οφείλουν να ερμηνεύσουν αντικειμενικά τις νέες πολιτικές τάσεις· να αναζητήσουν οδούς ενσωμάτωσής τους στην ευρωπαϊκή κανονικότητα. Προϋπόθεση είναι να ξεπεραστούν οι πνευματικές αγκυλώσεις και οι ιδεολογικές προκαταλήψεις τις οποίες μας κληροδότησε η λήγουσα εποχή.
Ο οικονομισμός και η διαχειριστική λογική πρέπει να αμβλυνθούν, ελευθερώνοντας επικοινωνιακό χώρο στο συναίσθημα, στα σύμβολα, στα συστήματα πνευματικής πλαισίωσης των πληθυσμών, ανεξαρτήτως οικονομικού και πνευματικού επιπέδου ή γεωγραφικής κατανομής. Αν ερμηνευθεί η σημερινή πολιτική κρίση με οικονομιστικά κριτήρια· αν θεωρηθεί ότι θα ξεπεραστεί με κάποιες οικονομικές παροχές, θα διαπραχθούν τα ίδια ζωτικά λάθη. Το ζητούμενο είναι η αναστήλωση των συμβόλων ̇ δηλαδή η μετάβαση από τη διαχείριση στην πολιτική.
Ο κύριος Γιώργος Πρεβελάκης είναι ομότιμος καθηγητής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής στη Σορβόννη (Paris 1) και Distinguished Visiting Professor, Hellenic American University.
