Κανονικά τα τριάντα χρόνια από την πτώση του Τείχους στο Βερολίνο έπρεπε να είναι μια ευκαιρία σοβαρού αναστοχασμού της πορείας που διανύσαμε από εκείνη τη νύχτα 9 προς 10 Νοεμβρίου του 1989.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ήταν ένα ιστορικό γεγονός που άλλαξε, αν όχι τον κόσμο, τουλάχιστον την Ευρώπη.

Δεν υπάρχει αμφιβολία επίσης πως οι εξελίξεις δεν είναι ποτέ στο ύψος των προσδοκιών που γεννούν τα ιστορικά γεγονότα.

Σήμερα όμως υπάρχει ένα αδιαμφισβήτητο δεδομένο. Ο μεταπολεμικός διχασμός που επικράτησε στην ήπειρό μας με τον Ψυχρό Πόλεμο δεν υπάρχει πια.

Εληξε. Και έληξε με νικητές και ηττημένους.

Μετά την ήττα του ναζισμού και του φασισμού (1945), η ήττα του κομμουνισμού σαράντα τέσσερα χρόνια αργότερα ήλθε να κλείσει την εποχή των ολοκληρωτισμών που είχε ανοίξει το 1917 με την Ρωσική Επανάσταση.

Το διάστημα 1917-1989 εμφανίζεται σαν μια εφιαλτική και κτηνώδης παρένθεση στην ιστορία του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Ενας αιματοβαμμένος «Ευρωπαϊκός Εμφύλιος» κατά τον καθιερωμένο χαρακτηρισμό του Ερνστ Νόλτε.  

Μπορούμε πλέον να αποτιμήσουμε αυτόν τον ολοκληρωτικό εφιάλτη;

Οταν ο Κίσινγκερ είχε ταξιδέψει στην Κίνα, αρχές της δεκαετίας του 1970, ρώτησε τον πρωθυπουργό Τσου εν Λάι πώς αποτιμά ιστορικά τη Γαλλική Επανάσταση του 1789.

– Είναι πολύ νωρίς να πούμε, απάντησε ο Τσου εν Λάι.

Δεν θα αποδεχτώ εύκολα τη θυμοσοφία ενός κομμουνιστή ηγέτη – ο κομμουνισμός άλλωστε έχει την τάση να μεταθέτει την τελική κρίση σε κάποιο απώτερο μέλλον ώστε τελικά να μην τη μάθουμε ποτέ.

Ο,τι όμως κι αν εκτιμά ο καθένας, η Ευρώπη του 2019 είναι απείρως καλύτερη από εκείνη του 1989. Είναι η Ευρώπη του ηττημένου ολοκληρωτισμού, κάτι που από μόνο του αποτελεί ισχυρή και θετική αποτίμηση.

Μα υπάρχουν κίνδυνοι, φωνάζουν πολλοί. Μπορεί. Αλλά δεν είναι οι ίδιοι κίνδυνοι που γνωρίσαμε με τον κομμουνισμό, τον ναζισμό και τον φασισμό.

Μόνο κάτι σαχλαμάρες μπορούν σήμερα να συγκρίνουν τον Σαλβίνι με τον Μουσολίνι ή το γερμανικό AFD με τους Ναζί ή τον Πούτιν με το σοβιετικό καθεστώς.

Η μία απάντηση στους υπαρκτούς κινδύνους είναι πως όποιος φυλάει τα ρούχα του έχει τα μισά.

Η άλλη είναι η πιο καθησυχαστική επισήμανση του Μαρξ πως «η Ιστορία επαναλαμβάνεται μόνο ως φάρσα».

Το ένα δεν αποκλείει το άλλο.