Ας το παραδεχθούμε: Το Σύνταγμά μας, όσο πετυχημένο και αν αποδείχθηκε στις αλλεπάλληλες κρίσεις των τελευταίων δεκαετιών, χρειάζεται ένα γερό «lifting». Για πολλούς λόγους, αλλά και για έναν ακόμα. Γιατί σε πολλά σημεία του μοιάζει παρωχημένο και «τεχνολογικά αναλφάβητο». Το πιο χαρακτηριστικό ίσως παράδειγμα είναι αυτό του άρθρου 15 παρ. 1, σύμφωνα με το οποίο οι «προστατευτικές για τον Τύπο διατάξεις… δεν εφαρμόζονται στον κινηματογράφο, τη φωνογραφία, τη ραδιοφωνία, την τηλεόραση και κάθε άλλο παρεμφερές μέσο διάδοσης λόγου ή τέχνης». Δεν γνωρίζω αν υπάρχει άλλο Σύνταγμα, το οποίο να ρυθμίζει τη φωνογραφία στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Τα παραδείγματα όμως δεν σταματούν εδώ. Μπορεί να φανταστεί κανείς κατάσχεση εφημερίδων και άλλων εντύπων στη σημερινή εποχή του Διαδικτύου; Και όμως! Το Σύνταγμά μας, έχοντας κατά νου την εικόνα αστυνόμων σε ανώμαλες πολιτικά περιόδους να «μαζεύουν» εφημερίδες και περιοδικά, ορίζει (άρθρο 14 παρ. 3) ότι επιτρέπεται κατ’ εξαίρεση η κατάσχεσή τους με παραγγελία του εισαγγελέα για προσβολή της χριστιανικής και κάθε άλλης θρησκείας, για προσβολή του προσώπου του Προέδρου της Δημοκρατίας και για δημοσιεύματα που αποκαλύπτουν πληροφορίες για την εθνική άμυνα ή προσβάλλουν ολοφάνερα τη δημόσια αιδώ.
Ηρθε λοιπόν η ώρα να σκεφτούμε πρωτότυπα, όπως θα έλεγαν άλλοι. Να εκσυγχρονίσουμε δηλαδή το Σύνταγμά μας και να το προσαρμόσουμε στον νέο τεχνολογικό κόσμο. Η παρατήρηση αυτή δεν αφορά μόνο την κατάργηση των προαναφερθεισών παρωχημένων διατάξεων. Ηρθε η ώρα να συζητήσουμε, με την απαιτούμενη περίσκεψη, και το ενδεχόμενο εισαγωγής νέων διατάξεων. Μήπως λ.χ. θα έπρεπε να αξιολογήσουμε τη σκοπιμότητα ίδρυσης μιας ειδικής ανεξάρτητης αρχής στο πεδίο του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης; Μιας αρχής, δηλαδή, που θα έχει ως πρώτιστο μέλημα τη διασφάλιση της ελευθερίας της έκφρασης με παράλληλη προστασία από παράνομες ενέργειες; Τα μηνύματα διεθνώς τόσο από αμφιλεγόμενα «λουκέτα» σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσο και από την εκμετάλλευση του Διαδικτύου για αθέμιτους σκοπούς είναι πολύ ανησυχητικά.
Περαιτέρω: Μήπως στο άρθρο 54 του Συντάγματος που αφορά τις βουλευτικές εκλογές θα έπρεπε να προβλεφθεί η δυνατότητα ψήφισης στο μέλλον και με αυξημένη πλειοψηφία ενός νόμου, ο οποίος θα επιτρέπει την ψηφοφορία με ηλεκτρονικά μέσα και με όλες τις κατάλληλες εγγυήσεις για τη διασφάλιση της ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής βούλησης; Και όσο και αν το ενδεχόμενο μιας ηλεκτρονικής ψηφοφορίας φαντάζει πολύ μακρινό, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε την ταχύτητα με την οποία εξελίσσεται η τεχνολογία και ότι θα πρέπει να περιμένουμε πάρα πολλά χρόνια για την επόμενη συνταγματική αναθεώρηση.
Παρεμβάσεις θα μπορούσαν να γίνουν και στις συνταγματικές διατάξεις που αφορούν τη Δικαιοσύνη. Διευκολύνοντας την εισαγωγή νέων τεχνολογιών στη δικαστηριακή πράξη αλλά θέτοντας ταυτόχρονα και ένα απαράβατο όριο, ιδίως στη χρήση των μεθόδων τεχνητής νοημοσύνης: Η δικαιοσύνη θα πρέπει να παρέχεται από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο και όχι από αλγόριθμους, οι οποίοι μόνον επιβοηθητική λειτουργία μπορεί να έχουν στην απονομή της δικαιοσύνης.
Συνταγματική αναθεώρηση «out of the box»; Γιατί όχι;
Ο κ. Σπύρος Βλαχόπουλος είναι καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
