Ηδη από την περίοδο Οζάλ είχε αρχίσει η ανάδυση μιας νέας ταυτότητας στη διαμορφούμενη τότε κοινωνική πλειοψηφία, αναδεικνύοντας τη θρησκευτική ταυτότητα της Τουρκίας και στο εσωτερικό. Κάπως έτσι Ισλάμ και εθνικισμός βρήκαν εκ νέου κοινό βηματισμό. Σημειωτέον πως στις αρχές του 1950 ο ισλαμικός εθνικισμός προωθήθηκε ως αντίπαλον δέος στον κομμουνισμό, με ισχυρές δόσεις αντισιωνισμού. Αποδυναμώθηκε αισθητά από τα μέσα του 1960 εξαιτίας της προσέγγισης με τις ΗΠΑ.
Ο Οζάλ, πάντως, ανήγαγε τις τουρκικές, οθωμανικές και ισλαμικές ρίζες σε πυλώνα της εξωτερικής πολιτικής προς τις μετασοβιετικές Δημοκρατίες και τα Βαλκάνια. Κόντρα στο κεμαλικό δόγμα, το οποίο συνεπικουρούνταν από την αριστερή διανόηση υπό τον Ετσεβίτ, η οποία εκτιμούσε ότι η τουρκική ισχύς απέρρεε από την περιφερειακή της θέση σε σχέση με τη Δύση, ο Οζάλ έβλεπε στα κράτη με οθωμανικό παρελθόν και ισλαμικό υπόβαθρο δυνάμει εταίρους στη δημιουργία ενός τόξου διευρυμένης επιρροής με άξονα την Τουρκία. Επίσης, προσανατολίστηκε προς τον απαγορευμένο για τους κοσμικούς αραβικό χώρο – οι τελευταίοι ανησυχούσαν ιδιαίτερα για τυχόν επιρροές από αυτόν. Ο Οζάλ επιθυμούσε να εντάξει στους σχεδιασμούς της Δύσης την τουρκική διείσδυση σε μια περιοχή που εκτεινόταν από την Αδριατική έως την Κίνα, ώστε ταυτόχρονα να εξυπηρετηθούν και τα συμφέροντα των δυτικών του εταίρων, προκειμένου να αποτραπεί η επιρροή τόσο της Ρωσίας όσο και του Ιράν. Με κάποιες διαφορές, η πολιτική Οζάλ επανέκαμψε μέσω της θεωρίας του στρατηγικού βάθους του Νταβούτογλου, η οποία αποτέλεσε τον πυρήνα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής στα χρόνια διακυβέρνησης του AKP.
Το τουρκικό πολιτικό Ισλάμ υπέστη αρκετές μεταλλάξεις, οι οποίες επηρεάστηκαν από τις εκάστοτε κοινωνικοοικονομικές δυναμικές αλλά και ανάλογες τάσεις στο εξωτερικό (π.χ. η Ισλαμική Επανάσταση στο Ιράν το 1979, οι μουσουλμανικές αδελφότητες). Διαχρονικά, πάντως, είχε αντισημιτικές και αντιδυτικές τοποθετήσεις, βλέποντας τους Δυτικούς ως σύγχρονους αποικιοκράτες, αποστρεφόμενο το δυτικό πρότυπο που ήθελαν να επιβάλουν οι κοσμικοί ενάντια στις πλειοψηφικές πολιτισμικές αρχές, ενώ στήριζε τους μικροαστούς της Ανατολίας αλλά και τις λαϊκές τάξεις (πολλοί μετανάστευσαν τη δεκαετία του 1960, όταν μεταφέρθηκε επιπλέον πλούτος προς τη Δυτική Τουρκία, διευρύνοντας το χάσμα με τη φτωχή Ανατολία) που διαβιούσαν στα προάστια των μεγαλουπόλεων. Η ραχοκοκαλιά του είναι το «Εθνικό Οραμα», το οποίο πρωτοεμφανίστηκε στις εκλογές του 1969 και το οποίο αποσκοπούσε «να φέρει στο κέντρο του πολιτικοοικονομικού συστήματος τους θρησκευόμενους πληθυσμούς, τους οποίους οι ιδρυτές της Δημοκρατίας είχαν θέσει στο περιθώριο». Συν τω χρόνω, τα ισλαμικά κόμματα άρχισαν να εκφράζουν νέους μορφωμένους που προέρχονταν από συντηρητικές οικογένειες και οι οποίοι αποστρέφονταν το κοινωνικοοικονομικό μοντέλο του δυτικόφερτου εκσυγχρονισμού της αυταρχικής κεμαλικής ελίτ.
Περιεχόμενο για συνδρομητές
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου από tovima.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
