Το τέλος του κοινού μας κόσμου

Η γλώσσα των θεσμών, το υλικό των πολιτικών μας αναμνήσεων, ο άξονας των αναφορών μας αποπνέουν συχνά κάτι παλιό. Μιλώ εδώ για όλες τις γενιές που έζησαν σημαντικές εμπειρίες κατά τις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, για τους ανθρώπους που ήταν είκοσι το 1980 ή και το 1990. Οσοι και όσες θυμούνται καλά τον κόσμο πριν από το 2000 (για παράδειγμα) μπορούν να συνεννοηθούν σε κάποια βασικά. Οι αποκλίσεις ανάμεσα στις διαφορετικές «μεταπολιτευτικές» γενιές είναι υπαρκτές και σε κάποια ζητήματα σοβαρές, μπορεί όμως να βρει κανείς κάποια περάσματα, διόδους και συναφείς συναισθηματικούς τόπους. Η εφημερίδα δεν χωρίζεται με τείχος από την τηλεόραση και έχω την αίσθηση πως και οι πρώτες γενιές κινητών τηλεφώνων εντάσσονται σε ένα προηγούμενο παράδειγμα. Με μια έννοια, θεσμοί της μαζικής δημοκρατίας, αναλογικά μέσα, διαχωρισμός δημόσιου και ιδιωτικού, όλα ήταν πτυχώσεις διαφορετικών εμπειριών που έδειχναν, παρ’ όλα αυτά, προς κάποιον κοινό κόσμο.

Αυτό που με απασχολεί κυρίως είναι το θέμα της μετάδοσης της γνώσης στους σημερινούς: σε εκείνες και εκείνους, δηλαδή, που γεννήθηκαν την τελευταία εικοσαετία και μεγαλώνουν σε ένα άλλο παράδειγμα χρόνου και αίσθησης του κόσμου. Νομίζω ότι το πρόβλημα μετάδοσης της γνώσης είναι, κατά κύριο λόγο, ένα εμπόδιο στη μεταβίβαση μιας συγκίνησης. Για παράδειγμα, πολύ μεγάλο μέρος της δικής μου παιδείας είναι προφορικές αφηγήσεις γενεών που έζησαν τον πόλεμο. Είναι, όμως, και η μεγάλη ευρωπαϊκή και αμερικανική λογοτεχνία, η ελληνική ποίηση και ένα σύνολο άλλων αναφορών από τον κινηματογράφο, τα διεθνή πολιτικά γεγονότα, ονόματα της πολιτικής, της ιδεολογίας, ιστοριών της Αριστεράς και της Δεξιάς. Πέρα όμως από αναγνώσματα και θεάματα, έχω κατά νου έναν προσανατολισμό σε ερωτήματα, μια περιέργεια για τα πράγματα. Αυτή η όρεξις νομίζω ότι ένωνε εμάς, τα «μορφωμένα παιδιά» της μεσαίας τάξης, με φίλους που δεν έπαιρναν τα γράμματα, όπως έλεγαν οι μανάδες μας. Και αυτοί είχαν όρεξη, τους έτρωγε η περιέργεια για αυτό που μπορεί να φαινόταν ακατανόητο, εξωτικό και παράξενο.