Το πένθος ταιριάζει… στους ανθρώπους

Εν αντιθέσει προς άλλα εμβληματικά διαβατήρια γεγονότα, όπως η γέννηση, η βάπτιση και ο γάμος, ο θάνατος δεν διαθέτει δρώντα πρωταγωνιστή, αλλά στη συνήθη εκδοχή του συνεπάγεται μικρό ή μεγάλο πλήθος τεθλιμμένων δευτεραγωνιστών και τριταγωνιστών ενώπιον ενός ασάλευτου και μαργωμένου σώματος. Είναι μια εξέλιξη τόσο πνιγηρή και ιδιάζουσα, τόσο τρομακτική και δυσεξήγητη που, μέσα από αυτό το μη αναστρέψιμο πάγωμα του βιωμένου χρόνου ενός εκάστου εξ ημών, αποστάζει παραλυτική ειρωνεία, εξ ου και οι πασίγνωστες αλλά ολωσδιόλου αντιστικτικές αναφωνήσεις που συνήθως τη συνοδεύουν: «Αλίμονο σ’ εμάς τους ζωντανούς!» και συνάμα, σε συγκαταβατικά συγκρουσιακή φορά: «Αλίμονο σ’ αυτούς που φεύγουν!».

Συχνότατο είναι το φαινόμενο στη δημόσια ζωή, όπως αυτή πλέον αποτυπώνεται με κυνική ενάργεια κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και στους τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς διαύλους κατά τον σχολιασμό συνήθως της επικαιρότητας (όπου πολλοί ομιλούν ως «από τρίποδος» και εκφράζουν απόψεις επί παντός του επιστητού) να τίθεται κάτω από το μικροσκόπιο όχι τόσο το γεγονός του θανάτου καθ’ αυτό αλλά οι ποικίλες αντιδράσεις των ανθρώπων που άμεσα ή έμμεσα σχετίζονται με τον τεθνεώτα. Η κοινωνία παρατηρεί και αναλόγως σχολιάζει τους τρόπους, με τους οποίους συγγενείς και φίλοι διαχειρίζονται την άλλοτε αιφνίδια και άλλοτε αναμενόμενη απώλεια των πολυφίλητων οικείων τους· και μάλιστα, όταν αισθανθεί ότι οι εξ έθους επιβαλλόμενοι όροι του πένθους παραβιάζονται ή παραθεωρούνται, τότε εγείρεται οργίλη και πολλάκις εκδικητική, προκειμένου να στηλιτεύσει την αναισθησία τάχα των αναίσχυντων αυτών συγγενών. Εν ολίγοις, κάθε φορά το ερώτημα ανακύπτει ανελέητο και αμετάλλακτο: υπάρχει χρονικό και ηθικό όριο στο πένθος; ‘Η εν τέλει πρόκειται για μια συμβατική συνθήκη, την οποία οι εκάστοτε πενθηφορούντες καλούνται να διαπραγματευτούν με τον στενότερο οικογενειακό τους κύκλο αλλά επίσης και με το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο;