Ηοικονομική κρίση του 2007, ο φόβος της εργατικής τάξης για το μέλλον της στην εποχή των ραγδαίων τεχνολογικών ανατροπών και η εξασθένηση της μεσαίας τάξης είναι από τις βασικές αιτίες που εμφανίζουν τα κόμματα της Κεντροαριστεράς να συρρικνώνονται σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι τα κεντροδεξιά στην Ευρώπη.
Πολλοί αναλυτές αναρωτιούνται αν υπάρχει μέλλον για τη Σοσιαλδημοκρατία ή οδηγείται στην «πασοκοποίηση» («pasokification»). Ορος που μαζί με την «kolotoumba» συνιστά τη συνεισφορά της χώρας μας στη σύγχρονη διεθνή πολιτική ορολογία. Παρά το γεγονός ότι σε ορισμένες χώρες (Ολλανδία, Γαλλία κ.λπ.) τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα έχουν σχεδόν εξαφανιστεί, σε άλλες διατηρούν τις δυνάμεις τους (Αγγλία, Ισπανία κ.λπ.). Συνολικά οι μετρήσεις που γίνονται εν όψει των ευρωεκλογών εμφανίζουν το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα (ΕΣΚ) να παραμένει δεύτερο κόμμα μετά το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα. Από αυτό μπορεί να εξαχθεί ότι, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, θα ήταν δυνατόν να επανακάμψουν.
Μια βασική αιτία της συρρίκνωσης της Σοσιαλδημοκρατίας είναι η αδυναμία της να δώσει απαντήσεις στη σύγκρουση του ορθού λόγου με την ταυτότητα κάθε έθνους, σύγκρουση που αναδείχθηκε κυρίως μέσα από την κρίση του Μεταναστευτικού. Σημαντικό επίσης ρόλο έπαιξαν άλλοι παράγοντες, όπως η φθορά από την πολύχρονη διακυβέρνηση, η αδυναμία κατανόησης των κοινωνικών μεταβολών που έχει προκαλέσει η μείωση του δευτερογενούς τομέα (βιομηχανία) στον παραγόμενο πλούτο κ.λπ.
Κάποιοι πιστεύουν ότι η Σοσιαλδημοκρατία μπορεί και πρέπει να ανακτήσει τον ρόλο της ως εκφραστής των αδυνάμων. Εναν ρόλο που σήμερα διεκδικείται και κατακτάται από ακροδεξιούς και ακροαριστερούς λαϊκιστές ή αυταρχικούς εθνικιστές. Αλλοι εισηγούνται την «επιστροφή στις ρίζες». Οι δεύτεροι αναζητούν νέες συμμαχίες στον χώρο της ριζοσπαστικής Αριστεράς και ρήξη με τους παραδοσιακούς εταίρους τους. Θα προσπαθήσουμε να καταγράψουμε τα βασικά στοιχεία στρατηγικής που προτείνουν οι πρώτοι, που εκπροσωπούνται από τον Φρανς Τίμερμανς, υποψήφιο του ΕΣΚ για την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Και αυτά είναι:
1. H πίστη της στη φιλελεύθερη Δημοκρατία, που αποτελεί βασική αξία της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ο κοινωνικός και οικονομικός φιλελευθερισμός είναι το σύστημα που διαχειρίστηκε με επιτυχία τη δημιουργία και τη θεμελίωση της κοινωνικής αποδοχής και δημιούργησε τον πλούτο, που με τη δίκαιη αναδιανομή βελτίωσε το κοινωνικό κράτος και το αίσθημα ασφάλειας της εργατικής και της μεσαίας τάξης. Ωστόσο τις τελευταίες δεκαετίες η επικράτηση της σκιώδους τραπεζικής και η κυριαρχία της οικονομίας-καζίνου στέρησαν την οικονομία από επενδύσεις απαραίτητες για την εργασία και αύξησαν δραματικά τις ανισότητες και τη βεβαιότητα ότι οι κυβερνήσεις είτε δεν επιθυμούν είτε δεν μπορούν. Συνεπώς οι παγωμένες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για επιβολή φόρου Τόμπιν στις χρηματοοικονομικές συναλλαγές, η φορολόγηση των κολοσσών της πληροφορικής κ.ά. θα πρέπει να γίνουν αδιαπραγμάτευτα στοιχεία των όποιων συμμαχιών.
2. Η διαχείριση του Μεταναστευτικού. Σε κάποιες χώρες ευρωπαϊκές ήδη υπάρχει το αίσθημα αλλοίωσης της εθνικής ταυτότητας (π.χ. Σουηδία), όπως και σε μεγαλουπόλεις (π.χ. στο Παρίσι). Από την άλλη, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Δανία, η Τσεχία, η Ελλάδα ή η Γερμανία, το δημογραφικό πρόβλημα οδηγεί σε οικονομικό μαρασμό. Η Σοσιαλδημοκρατία οφείλει να βρει τρόπους ελέγχου αυτών των εξελίξεων και να διατυπώσει καθαρά ότι η αλληλεγγύη έχει τα όριά της και ότι, παράλληλα με τον έλεγχο των συνόρων, προτεραιότητα έχει η αντιμετώπιση των προβλημάτων μέσα στις ίδιες τις χώρες που παράγουν τη μετανάστευση.
3. Το οργανωμένο έγκλημα. Τα χρήματα που προέρχονται από την εμπορία ανθρώπων, ναρκωτικών, φοροδιαφυγή, λαθρεμπορία – πετρελαιοειδών, τσιγάρων κ.λπ. – έχουν δημιουργήσει μια οικονομική δύναμη που απειλεί όχι μόνο τις γειτονιές αλλά και την ίδια τη Δημοκρατία. Η υιοθέτηση της «μηδενικής ανοχής στην παραβατικότητα» πρέπει να είναι στην πρώτη γραμμή της σοσιαλδημοκρατικής παρέμβασης.
4. Η ασφάλεια. Είναι φανερό ότι το ΝΑΤΟ ίσως δεν θα είναι σε θέση να ανταποκριθεί στον μέχρι σήμερα ρόλο του. Αλλά και η υποκατάστασή του από ευρωπαϊκό στρατό είναι ουτοπική. Απλώς γιατί τα χρήματα δεν υπάρχουν. Ο μόνος τρόπος για την άμυνα της ΕΕ από εξωτερικές απειλές, πέρα από τον εκσυγχρονισμό του τακτικού στρατού στην κατεύθυνση της ηλεκτρονικής άμυνας, είναι η επίπονη προσπάθεια για μίμηση της τακτικής που ακολουθήθηκε στο εσωτερικό της Ευρώπης μετά τον πόλεμο, που μέσω των οικονομικών και εμπορικών συναλλαγών κατέστησε την Ευρώπη ήπειρο ειρήνης. Οφείλει – η Σοσιαλδημοκρατία – να αναλάβει ενεργό ρόλο στην ανάπτυξη ισχυρών οικονομικών σχέσεων με τον περίγυρό μας, τέτοιων που θα λειτουργούν αποτρεπτικά στην όποια ιδέα θερμής σύγκρουσης. Με άλλα λόγια, η απαραίτητη εμβάθυνση της ΕΕ θα πρέπει να συνδυαστεί με μια νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ομόκεντρων κύκλων.
5. Η κοινωνική και οικονομική ανατροπή που θα προέλθει από την ταχύτατη εξέλιξη της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Οι σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις έχουν χρέος να πρωτοστατήσουν στις αλλαγές που η επανάσταση αυτή θα φέρει στην εκπαίδευση, στη διά βίου μάθηση, στην αξιοποίηση των νέων μεθόδων παραγωγής και στην αντιμετώπιση του εργασιακού μέλλοντος των εργαζομένων.
6. Η επικοινωνία. Πολλή δουλειά πρέπει να γίνει στην ενημέρωση του πολίτη. Η Σοσιαλδημοκρατία οφείλει να αναλάβει ρόλο παιδευτικό μέχρι την τελευταία γειτονιά, μέχρι το τελευταίο χωριό, με νέα γλώσσα απαλλαγμένη από τα κλισέ και την ψευδαίσθηση της απόλυτης γνώσης και των αδιαμφισβήτητων λύσεων.
Η άποψη «της επιστροφής στις ρίζες» αντικρούεται από την άλλη πλευρά με το επιχείρημα ότι ήταν αυτή που συρρίκνωσε σε πολλές χώρες τη σοσιαλδημοκρατική επιρροή ακόμα και σε μονοψήφια ποσοστά και που άφησε το πεδίο ελεύθερο στους εθνικολαϊκιστές και ακροδεξιούς.
Από την άλλη, η εγκατάλειψη της παραδοσιακής Σοσιαλδημοκρατίας οδηγεί τους αντιπάλους της σε φιλελευθεροποίηση των σοσιαλδημοκρατικών θέσεων και είναι η αιτία της σημερινής απαξίωσης.
Δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι η τελική σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Μάιο, ούτε την αριθμητική συμμετοχή κάθε τάσης. Το σίγουρο είναι ότι η Ευρώπη χρειάζεται μια δυνατή σοσιαλδημοκρατική ομάδα και ενωμένη σε σχέση με τις συμμαχίες της στο Κοινοβούλιο. Οι συμμαχίες και οι αντιπαλότητες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα είναι ιστορικής σημασίας για το μέλλον της Ευρώπης την εποχή της μεγαλύτερης μετά τον πόλεμο κρίσης. Και όλοι ξέρουμε ότι η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Ομως διδάσκει.
Και η Βαϊμάρη δεν απέχει παρά μόνο κάποιες δεκαετίες.
Ο κ. Αλέκος Κρητικός είναι πρώην γενικός γραμματέας στα υπουργεία Ανάπτυξης και Εσωτερικών. Ο κ. Αντώνης Τριφύλλης είναι πρώην στέλεχος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
