Στην Εποχή των Επαναστάσεων ο Ερικ Χόμπσμπαουμ περιέγραψε τις απαρχές της νεωτερικής περιόδου ως αποτέλεσμα δύο παράλληλων εξελίξεων. Η Βιομηχανική Επανάσταση και η Γαλλική Επανάσταση αναδιέταξαν ριζικά το οικονομικό και το πολιτικό πεδίο του 19ου αιώνα δημιουργώντας την αρχική εκδοχή της σύγχρονης κοινωνίας.
Είναι ο μεγάλος μετασχηματισμός των δεκαετιών μεταξύ του 1789 και του 1848 που έθεσε τα θεμέλια για την κατίσχυση της τεχνολογίας και της μαζικής δημοκρατίας. Για σημαντικά ρεύματα της δυτικής σκέψης ωστόσο η «διπλή επανάσταση» εξαρχής χαρακτηριζόταν από πολλαπλές εντάσεις – μεταξύ κεφαλαίου και εργατικής τάξης, πολυεθνικών αυτοκρατοριών και έθνους, μηχανής και ανθρώπινης ελευθερίας. Οι δύο πρώτες απέληξαν σε ταξικές και εθνοτικές συγκρούσεις, η τελευταία εκφράστηκε ως διαρκής φιλοσοφικός προβληματισμός γύρω από την ουσία και το νόημα του σύγχρονου πολιτισμού.
Η διερεύνηση επομένως των συνεπειών της τεχνολογικής ανάπτυξης για την κοινωνία ανήκει σε μια παράδοση στοχασμού που προηγείται κατά πολύ της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης. Αν σήμερα το ερώτημα λαμβάνει τον χαρακτήρα του επείγοντος, είναι γιατί η ψηφιακή τεχνολογία αναδιατάσσει εκ βάθρων το τοπίο της πληροφορίας απορρυθμίζοντας θεσμούς-πυλώνες της δημοκρατίας και δημιουργώντας νέες σχέσεις εξουσίας.
Η ώσμωση δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας, ορατή στην επικράτεια των κοινωνικών μέσων, η εκχώρηση δεδομένων στους τεχνολογικούς κολοσσούς της Σίλικον Βάλεϊ ή της Κίνας, η επέκταση της χρήσης των αλγορίθμων, η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης συγκροτούν ένα πλαίσιο συρρίκνωσης της ιδιωτικότητας, όπως και υπερσυγκέντρωσης ισχύος σε ολιγοπώλια ελάχιστα ρυθμιζόμενα από εθνικές ή διεθνείς νομοθεσίες.
Κρατικές οντότητες έχουν τη δυνατότητα να παρεμβαίνουν ψηφιακά σε κρίσιμες διαδικασίες άλλων κρατών ή να χρησιμοποιούν άυλα εργαλεία για να ελέγχουν την καθημερινότητα των πολιτών τους. Αναμφίβολα, τα ίδια τα μέσα παρέχουν στους χρήστες τους πρόσβαση στη γνώση σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ιστορία της ανθρωπότητας (υπό την προϋπόθεση της κριτικής προσέγγισής της), την ευκαιρία της αυτοοργάνωσης, της αμφισβήτησης κατεστημένων ιεραρχιών και παράκαμψης των επιταγών καταπιεστικών καθεστώτων.
Παρ’ όλα αυτά, η διάδοση και επικράτηση όρων όπως «γραφειοκρατία του νέφους», «ψηφιακοί ολιγάρχες», «κατασκοπευτικός καπιταλισμός» προκειμένου να περιγραφεί η τρέχουσα συνθήκη σκιαγραφεί ένα τοπίο το οποίο μπορεί να μην είναι δυστοπικό, αλλά φανερώνει την επιτακτική ανάγκη νομοθετικών ρυθμίσεων, θέσπισης κανόνων και καθιέρωσης δικλίδων ασφαλείας προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας δεν θα καταλήξει σε μαρασμό της πολιτικής και βλάβη της δημοκρατίας.
