Το ζήτημα της σχέσης τέχνης και εξουσίας έχει μακρά προϊστορία. Από την εποχή ήδη της μνημειακής έκφρασης της ισχύος των ηγεμόνων της αρχαίας Αιγύπτου διά των πυραμίδων είναι εμφανής η πρόθεση της εκάστοτε κυβερνητικής εξουσίας να προσεταιριστεί μορφές της τέχνης προκειμένου να διακηρύξει τη φυσική νομιμότητα και τις επιδιώξεις της.
Κάθε είδους αυλές και ιεραρχίες χρησιμοποίησαν στη διάρκεια της Ιστορίας παρόμοιες πρακτικές, αν και ενδεικτικός θα μπορούσε να θεωρηθεί ο προγραμματικά συγκροτημένος, συστηματικός τρόπος με τον οποίο ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΔ΄ φιλοτέχνησε την εικόνα του ενώπιον της γαλλικής κοινωνίας του 17ου αιώνα με τη βοήθεια καλλιτεχνών που τέθηκαν στην υπηρεσία του.
Παράλληλα, λιγότερο ίσως προφανές, αλλά εξίσου διακριτό και αδιάσπαστο, είναι το διαχρονικό νήμα της Τέχνης ως κριτικής της εξουσίας. Ο 20ός αιώνας υπήρξε εμβληματικό παράδειγμα και των δύο φαινομένων. Στις απαρχές του οι λεγόμενες «ιστορικές πρωτοπορίες» (φουτουρισμός, ντανταϊσμός, υπερρεαλισμός) αμφισβήτησαν τις κατεστημένες αξίες του ευρωπαϊκού πολιτισμού επιδιώκοντας την εκ βάθρων ανατροπή τους.
Υπό το πρίσμα τους η Τέχνη, η Ιστορία, οι βασικές αξιακές παράμετροι και η οργάνωση της ευρωπαϊκής κοινωνίας οφείλουν να επανεξεταστούν και να κριθούν στο φως μιας νέας, ριζοσπαστικής θέασης του κόσμου. Συμπίπτοντας χρονικά με την έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τα ρεύματα αυτά αναδείχθηκαν στον Μεσοπόλεμο στο πλαίσιο μιας συνολικότερης άρσης των βεβαιοτήτων του «μακρού 19ου αιώνα».
Η βιομηχανική διάσταση του πολέμου, η εκατόμβη των νεκρών και η έλλειψη νοήματος που έμοιαζε να χαρακτηρίζει μια σύγκρουση η οποία είχε αποκτήσει πλέον τη δική της, αυτοαναπαραγόμενη δυναμική, κατεδάφισαν την προπολεμική πίστη σε ηγεσίες και ιεραρχίες. Τέχνη, φιλοσοφία και επιστήμη υποδείκνυαν ότι τα όρια της πραγματικότητας διέφεραν από τις ντετερμινιστικές θεωρήσεις του παρελθόντος.
Ωστόσο, οι πνευματικοί επίγονοι των πρωτοποριών δεν μπόρεσαν και εκείνοι σε πολλές περιπτώσεις να αποφύγουν τη βαρυτική έλξη της δικής τους εποχής – ο φασισμός, ο ναζισμός, ο κομμουνισμός πέτυχαν να μετατρέψουν την Τέχνη σε βραχίονα της προπαγάνδας. (Ακόμη και οι πρωτοβουλίες του New Deal του Φραγκλίνου Ρούζβελτ προϋπέθεταν κατευθυντήριες γραμμές προς τους καλλιτέχνες.)
Ο μεταπολεμικός κόσμος και ο 21ος αιώνας θεμελιώνουν οπωσδήποτε μια διαφορετική ισορροπία, κατά την οποία τα δείγματα της καθεστωτικής τέχνης αντισταθμίζονται από συμπαγείς τάσεις επίκρισης της εξουσίας. Θα έλεγε κανείς βέβαια ότι στη σημερινή εποχή παρατηρείται η συνύπαρξη Τέχνης και διαφήμισης, συνδυασμός αποκλειστικά σύγχρονος. Κατά μία έννοια, όμως, η αγορά ασκεί στην περίπτωση αυτή μια λειτουργία χορηγίας του χρήματος – και η πατρωνία είτε στην αρχαιότητα είτε στους μέσους χρόνους είτε στην εποχή του Λουδοβίκου ΙΔ΄ δεν βρισκόταν ποτέ μακριά από την Τέχνη.
