Ηαδυναμία ολοκλήρωσης της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (ΠΦΥ) αποτέλεσε την αχίλλειο πτέρνα του ΕΣΥ. Από τα λεγόμενα «ευγενή» Ταμεία στο προλεταριακό ΙΚΑ και τον προνοιακό ΟΓΑ οι διαφορές στις εισφορές, στην πρόσβαση και στις παροχές παρουσίαζαν τεράστιες αποκλίσεις. Αντίστοιχες ήταν οι διαφορές και στις αμοιβές και στα προνόμια του ιατρικού προσωπικού.
Η χώρα δεν διαθέτει σύστημα ΠΦΥ, ενώ διαθέτει τους περισσότερους γιατρούς από κάθε άλλη χώρα του ΟΟΣΑ, ακόμα και μετά το brain drain, τα περισσότερα διαγνωστικά κέντρα, ιατρικά εργαστήρια κ.ο.κ. Ο ιδιωτικός τομέας, το κράτος αλλά και η Αυτοδιοίκηση έχουν αναπτύξει αξιόλογες υποδομές. Δυστυχώς όμως όλα αναπτύσσονται χαοτικά και ενώ περισσεύουν οι γιατροί και οι υποδομές και παρ’ όλο που η χρηματοδότηση όλων προέρχεται κυρίως από τον ΕΟΠΥΥ, η διασύνδεση και ο επιχειρησιακός συντονισμός ήταν και παραμένουν πρακτικά ανύπαρκτα.
Η κυβέρνηση με τις πολυδιαφημισμένες ΤοΜΥ επιχείρησε να δημιουργήσει ένα ακόμα παράλληλο σύστημα. Σπαταλά πολύτιμους πόρους για ακόμα περισσότερα ιατρεία, κατά προτεραιότητα μάλιστα σε αστικές περιοχές με υπερσυγκέντρωση ιατρικών υπηρεσιών. Επιχειρεί ουσιαστικά να στήσει ένα κρατικό δίκτυο υπό τον απόλυτο έλεγχο του υπουργείου, αγνοώντας την πραγματικότητα και τις σύγχρονες ανάγκες. Σε μια επίδειξη άκαμπτου κρατισμού αποκλείει από την πρωτοβάθμια όχι μόνο τους ιδιώτες αλλά και την αυτοδιοίκηση. Η πρώτη ηχηρή αποτυχία προήλθε όμως από μια άλλη εμμονή, την προσκόλληση σε αρχαϊκά εργασιακά πρότυπα. Εύλογα οι γιατροί περιφρόνησαν τις προκηρύξεις θέσεων εργασίας στις ΤοΜΥ, αλλά και τις συμβάσεις με τον ΕΟΠΥΥ, καθώς οι όροι προϋπέθεταν την πλήρη αναστολή οποιασδήποτε άλλης ιατρικής δραστηριότητας, και μάλιστα με πενιχρή αντιμισθία. Μετά το Βατερλό των προκηρύξεων και παρά τους εκβιασμούς και τις παράνομες, αναγκαστικές μετακινήσεις γιατρών από Κέντρα Υγείας σε ΤοΜΥ, από την 1.1.2019 για 11 εκατομμύρια πολίτες υπάρχουν μόνο 845 οικογενειακοί γιατροί.
Η κυβέρνηση αναγκάστηκε να ομολογήσει έμμεσα την αποτυχία της «μητέρας των μεταρρυθμίσεων». Κατά δήλωση του υπουργού Υγείας η αναγκαστική εγγραφή των πολιτών σε οικογενειακό γιατρό και η εφαρμογή ενός κλειστού συστήματος παραπομπών, το περίφημο gatekeeping, μετατίθενται χρονικά. Στην πράξη, παραπέμπονται στις ελληνικές καλένδες. Η έλλειψη γιατρών και η ανυπαρξία συστήματος παραπομπών προδιέγραφαν την πλήρη αποδιοργάνωση ακόμα και βασικών λειτουργιών, όπως η τακτική συνταγογράφηση. Δυστυχώς, ύστερα από τέσσερα χαμένα χρόνια η παταγώδης αποτυχία των ΤοΜΥ αφήνει τη χώρα χωρίς σύστημα ΠΦΥ.
Το αμέσως επόμενο διάστημα η ολοκλήρωση ενός ρεαλιστικού σχεδίου για την ΠΦΥ αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση, για να ανακοπεί η φθίνουσα πορεία του ΕΣΥ. Η ένταξη σε ενιαίο δίκτυο όλων των υποδομών της πρωτοβάθμιας – κρατικών, αυτοδιοικητικών, ιδιωτικών – υπό τον έλεγχο του ΕΟΠΥΥ είναι η μόνη εφικτή λύση. Μπορεί να δημιουργήσει άμεσα ένα πυκνό δίκτυο πιστοποιημένων υπηρεσιών το οποίο ο ΕΟΠΥΥ θα αξιολογεί διαρκώς με γνώμονα τη σχέση κόστους – ποιότητας. Ενα δημόσιο, καθολικό σύστημα ΠΦΥ μπορεί και πρέπει να αξιοποιήσει όλους τους διαθέσιμους πόρους χρηματοδότησης, όλους τους γιατρούς και όλες τις υπηρεσίες. Η χώρα έχει αρκετούς γιατρούς και εργαστήρια για να καταργήσει τις λίστες και τις ατελείωτες αναμονές. Αρκεί να τους αξιοποιήσει όλους. Το μεγάλο στοίχημα είναι η ευκολία στην πρόσβαση και η προσφορά ποιοτικών υπηρεσιών προς τους πολίτες.
Η εφαρμογή ενιαίων κανόνων χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις και ένα σύγχρονο, ευέλικτο εργασιακό πλαίσιο θα εξασφαλίσουν τη συναίνεση και τη συμμετοχή των επαγγελματιών Υγείας. Ο ΕΟΠΥΥ έχει κάνει σημαντικά βήματα στον τομέα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Η ολοκλήρωση μιας σύγχρονης ψηφιακής πλατφόρμας, με άξονα την ηλεκτρονική συνταγογράφηση και τον ηλεκτρονικό φάκελο ασθενούς, αποτελεί προϋπόθεση για τη μετάβαση από το σημερινό χαοτικό τοπίο σε ένα αποτελεσματικό, σύγχρονο σύστημα ΠΦΥ.
Αυτή είναι η βάση στην οποία κτίζονται τα περισσότερα ευρωπαϊκά συστήματα σήμερα. Παρά τη δημοσιονομική στενότητα, ένα τέτοιο σύστημα μπορεί να λειτουργήσει και να αναπτυχθεί, καθώς αξιοποιεί όλες τις δυνατές πηγές χρηματοδότησης και προσελκύει επενδύσεις από παντού. Δυσκολίες βέβαια υπάρχουν. Μια τέτοια λύση συγκρούεται με ιδεοληψίες, στερεότυπα, προκαταλήψεις και συμφέροντα. Προσκρούει, επίσης, στην πάγια αδυναμία του πολιτικού συστήματος να συμφωνήσει και να εφαρμόσει πολιτικές με μακροχρόνιο ορίζοντα. Η ανάπτυξη ενός σύγχρονου συστήματος ΠΦΥ με όλους τους γιατρούς, για όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες αποτελεί μια πραγματικά μεγάλη πρόκληση για όλους.
Ο κ. Κώστας Μπαργιώτας είναι βουλευτής Λάρισας με τη Δημοκρατική Συμπαράταξη, υπεύθυνος του τομέα Υγείας.
