Πάντα μάς γοήτευε η πρόβλεψη του μέλλοντος. Οι θετικές προβλέψεις, οι δύσκολες – οι μαύρες είναι πολύ εύκολες και συνήθως επαληθεύονται. Βλέπαμε ταινίες επιστημονικής φαντασίας ή διαβάζαμε κόμικς γιατί μας αναστάτωνε το υπερφυσικό. Λέγαμε «αυτό δεν πρόκειται να γίνει ποτέ» και έχουμε ήδη – μέσα σε μόλις τριάντα χρόνια – πέσει έξω για πολλά, τα οποία έγιναν τελικά, στηρίχτηκαν επιστημονικά και σβήστηκαν διά παντός από τον κατάλογο των απίθανων.
Εκατοντάδες άρθρα προσπαθούν πάντα, σε όλες τις εποχές, να σκιαγραφήσουν τον άνθρωπο και τις κοινωνίες του μέλλοντος. Στη συντριπτική τους πλειονότητα αναφέρονται αποκλειστικά στα άλματα της επιστήμης και της τεχνολογίας. Στην κορυφή βρίσκονται συνήθως τα αιώνια και επίμονα αιτήματα του ανθρώπου. Πρώτο-πρώτο εκείνο της αθανασίας, ή έστω της απελευθέρωσης από την αρρώστια, και δευτερευόντως κάτι «εφηβικά» όνειρα όπως της τηλεκίνησης, του διακτινισμού κ.λπ.
Πιστεύω τα πάντα, δεν αποκλείω τίποτα, όλα μπορεί να γίνουν. Αλλά δεν με ενδιαφέρουν καθόλου. Δεν καίγομαι να μάθω αν κάποτε θα πετάμε ή θα πατάμε ένα κουπί και θα μεταφερόμαστε όπου θέλουμε.
Αλλά θα σκότωνα να μάθω πώς θα είναι σε χίλια χρόνια οι ανθρώπινες σχέσεις, παντός είδους. Θα υπάρχει το μοντέλο της οικογένειας όπως το ξέρουμε; Οι μικροί πυρήνες των τριών και τεσσάρων ανθρώπων μέσα σε σπιτάκια πίσω από κλειδωμένες πόρτες; Θα γελάνε μαζί μας με την ηθική της μονογαμίας; Θα μας λυπούνται για το ξόδεμα μιας ζωής παραδομένης στη ματαιοδοξία, τον διχασμό, τον ρατσισμό, την επιβεβαίωση μόνο μέσω του χρήματος, την προσωπική ανέλιξη με οποιοδήποτε κόστος; Σε τι θα αντιστοιχεί η αγάπη; Θα έχει απενοχοποιηθεί πλήρως η ανάγκη για ηδονή; Πώς θα είναι ο έρωτας και τι θα σημαίνει πληγή και προδοσία; Θα γελάνε με τα ερωτικά τραγούδια μας;
Η αλήθεια είναι πως τις περισσότερες απαντήσεις τις ξέρουμε. Αν όχι τίποτα, σίγουρα ελάχιστα θα έχουν αλλάξει.
Αυτό αποδεικνύεται σχετικά εύκολα από την Ιστορία. Ο,τι αντέχει αιώνες ολόκληρους, για κάποιους λόγους αντέχει, και δεν πρέπει να περιμένουμε θεαματικές αλλαγές.
Το σκαρί μας είναι συγκεκριμένο τελικά και είναι φτιαγμένο για να επαναλαμβάνει μοντέλα και πρότυπα. Μάλλον αρχέγονα. Σε κάποια διαλείμματα επιχειρήθηκαν διαφορετικές συμπεριφορές και ένα αποκλίνον ηθικό και αξιακό σύστημα αλλά όχι για πολύ και επανήλθαμε στην «κανονικότητα».
Θα έλεγα πως μάλλον πηγαίνουμε προς τα πίσω. Σαν να έχει φοβηθεί ξαφνικά όλη η ανθρωπότητα από μια ακαθόριστη απειλή και επιχειρεί να επιστρέψει, να συσπειρωθεί γύρω από τα δοκιμασμένα, ακόμη κι αν αυτά έχει αποδειχθεί πως μας «λιγοστεύουν», μας κονταίνουν τα φτερά, μας σκληραίνουν, μας χωρίζουν.
Για παράδειγμα, σίγουρα δεν μπορώ σήμερα να φανταστώ τα παιδιά μου να μεγαλώνουν έξω από το σπίτι, μακριά μου, αλλά από την άλλη δεν μπορώ να παραβλέψω πως το μοντέλο της οικογένειας είναι ένας πολύ άγριος βιότοπος για τον άνθρωπο. Για όλους, και τα παιδιά και τους γονείς. Η «ευτυχισμένη οικογένεια» συνήθως είναι μια κατασκευή.
Εχει υπέροχες στιγμές αλλά και πολλά τυφλά σημεία που η σκοτεινιά μας πολλαπλασιάζεται.
Δεν έχω να προτείνω καμία λύση που να δέχομαι να τη δοκιμάσω έστω και για λίγο. Αλλά αυτό ίσως έχει να κάνει ακριβώς με το ότι ο κοινωνικός προγραμματισμός μου είναι πιο ισχυρός ακόμη και από τον κυτταρικό και δεν αφήνει περιθώριο να αμφισβητήσω τον εαυτό μου.
Ο κ. Οδυσσέας Ιωάννου είναι συγγραφέας – στιχουργός.
