Ο μεγάλος εκλαϊκευτής

Χιούμπερτ Ριβς(13 Ιουλίου 1932 – 13 Οκτωβρίου 2023)

Τη δεκαετία του ’50 ο Χιούμπερτ Ριβς, γεννημένος στο Μόντρεαλ, πτυχιούχος θεωρητικής φυσικής και λάτρης του αντικειμένου, άφησε τα καναδικά πνευματικά ιδρύματα και πορεύθηκε προς τα αμερικανικά. Στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ βρήκε «τους ιδρυτές της πυρηνικής αστροφυσικής. Ηταν η μαγεία των μεγάλων αμερικανικών πανεπιστημίων όπου αισθάνεσαι ότι μπορείς να κάνεις μεγάλα πράγματα. Υπήρχε μια μεταδοτική δημιουργικότητα που σου έδινε φτερά». Εκεί ο Ριβς συνειδητοποίησε ότι ο αστροφυσικός ήταν ο ιστορικός του σύμπαντος και της ύλης. Ολοκλήρωσε το διδακτορικό του, δίδαξε στο Μόντρεαλ, έγινε επιστημονικός σύμβουλος της NASA, εργάστηκε εντατικά για να ξεδιαλύνει τις απαρχές της δημιουργίας του κόσμου. Ο αυξανόμενος εθνικισμός των γαλλόφωνων στο Κεμπέκ τον έκανε να μετακινηθεί ξανά, προτιμώντας αυτή τη φορά την αντίστροφη επιστημονική διαδρομή από τη συνήθη: μετανάστευσε από την Αμερική στην Ευρώπη. Στη νέα του καριέρα ως διευθυντής ερευνών στο γαλλικό Εθνικό Ιδρυμα Επιστημονικών Ερευνών και σύμβουλος της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας προστέθηκε εκείνη του μεγάλου εκλαϊκευτή. Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 η πρότασή του για ένα βιβλίο αστρονομίας για το ευρύ κοινό θα ήταν αποδεκτή στις ΗΠΑ, αλλά έμοιαζε με εξωτικό φρούτο στη Γαλλία – τριάντα εκδότες την απέρριψαν. Οταν εκδόθηκε, τελικά, από τον οίκο Seuil, το 1981, το αποτέλεσμα ήταν απρόσμενο: «Μου έλεγαν ότι θα ήμουν τυχερός αν πουλούσε 3.000 αντίτυπα. Σήμερα είμαστε στο ένα εκατομμύριο και στο μεταξύ έχει μεταφραστεί σε 30 γλώσσες» έλεγε ο ίδιος το 2002. Θα ακολουθούσαν άλλα 30 βιβλία (Μιλώντας για το σύμπαν στα εγγόνια μου και Μιλώντας για τη θάλασσα στα εγγόνια μου τα πιο πρόσφατα στα ελληνικά), περισσότερες από 2.500 διαλέξεις, η εξοικείωση του κοινού με την πατριαρχική φιγούρα με τη μακριά γενειάδα και τα γαλάζια μάτια. Συνεπής υπέρμαχος του περιβάλλοντος, συνέδεε πάντοτε την επιστήμη του με την υπέρτατη ανάγκη διαφύλαξης του πλανήτη: η αστρονομία και η οικολογία «αποτελούν δύο όψεις του ίδιου ζητήματος – της ύπαρξής μας. Η αστρονομία μας λέει από πού ήρθαμε. Η οικολογία πώς θα μείνουμε εδώ».