1. Ο κόσμος στα δικά σας μάτια προχωράει γρήγορα ή αργά;
«Ο κόσμος καλπάζει και ταυτόχρονα αλλάζει βαθιά. Αυτές οι αλλαγές είναι απρόοπτες, απρόβλεπτες στα αποτελέσματά τους, δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί νιώθουν τους δεσμούς τους με το παρελθόν να κόβονται, να ξεριζώνονται βίαια. Ισως αυτό να εξηγεί την εκ νέου στροφή προς τον φόβο και την επικράτηση των διχαστικών και μισαλλόδοξων φωνών, ακόμα και στην πολιτική. Εστω και αν κινδυνεύω να ακουστώ αφελής, δεν είμαι απαισιόδοξος: συνεχίζω να πιστεύω στους ανθρώπους, να πιστεύω ότι θα βρούμε στο τέλος έναν τρόπο να προχωρήσουμε μαζί, απαλλαγμένοι από τα πράγματα που μας κατακερματίζουν την ψυχή».
2. Ο, τι είναι προοδευτικό σήμερα γίνεται συντηρητικό στο μέλλον;
«Δεν ξέρω αν έχω απάντηση. Το λέω υπό την έννοια ότι ούτε η πρόοδος ούτε η συντήρηση σημαίνουν κάτι συγκεκριμένο· άλλωστε πολλές φορές έχει συμβεί σπουδαίες ιδέες σε λάθος χέρια να μη μοιάζουν και τόσο σπουδαίες και στον αντίποδα άθλιες ιδέες να χρησιμοποιηθούν, τάχα, ως προοδευτικές. Αλλά για να απαντήσω, κάπως, στο ερώτημά σας, πιστεύω ότι ιδέες που έχουν ως πυρήνα τον άνθρωπο πάντα θα συγκινούν και ότι όσο πιο ξεκάθαρο το μήνυμά τους τόσο περισσότερους θα αφορούν. Από την άλλη, αν στο πέρασμα του χρόνου οι επόμενες γενιές δεν εμπλουτίσουν αυτές τις ιδέες με νέο υλικό, αν δεν τις επινοήσουν ξανά, αυτές θα ξεθωριάσουν».
3. Υπάρχει κάποιο πολιτικό γεγονός το οποίο να θεωρείτε ως εμπειρία που σας διαμόρφωσε (ή σας επηρέασε);
«Θα σας έλεγα η επιχείρηση «Καταιγίδα της ερήμου». Το γεγονός ότι μπορούσε κανείς να παρακολουθήσει στην τηλεόρασή του έναν πόλεμο σε ζωντανή μετάδοση. Ακόμα θυμάμαι εικόνες από τους βομβαρδισμούς της Βαγδάτης, ένα ρεπορτάζ που αποκάλυπτε ότι μια «έξυπνη βόμβα» είχε πέσει σε ένα καταφύγιο αμάχων σκοτώνοντας εκατοντάδες ανθρώπους· την αίσθηση ότι οι εικόνες και οι λέξεις δεν χρησιμοποιούνταν για να αναδείξουν τη σκληρότητα και το άδικο αυτού του κακού, αλλά την αναγκαιότητά του».
4. Εγκαταλείψατε κάποια πολιτική σας πεποίθηση στην πορεία του χρόνου;
«Σίγουρα έχω εγκαταλείψει κάποιες. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι άλλαξε και ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι τα πράγματα. Συνεχίζω να πιστεύω ότι ο κόσμος που ζούμε δεν είναι σωστά φτιαγμένος και ότι πρέπει να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας ώστε να τον αλλάξουμε. Απόδειξη αυτού είναι ότι διεξάγονται ακόμα πόλεμοι, άνθρωποι συνεχίζουν και πεθαίνουν από πείνα ή αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον, άνθρωποι συνεχίζουν να μην έχουν πρόσβαση σε νερό, κατάλληλη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και να ζουν στην ανέχεια, ενώ την ίδια στιγμή ο πλούτος στα χέρια μερικών ανθρώπων αυξάνεται διαρκώς και οι κυβερνήσεις προσπαθούν να μας πείσουν ότι όλο αυτό είναι μια συλλογική επιτυχία. Τα λέω όλα αυτά γιατί το να εγκαταλείπεις κάποιες πεποιθήσεις μπορεί να μοιάζει και να είναι λογικό. Το να εγκαταλείπεις την ταυτότητά σου, όμως, δεν είναι».
5. Ποιο θεωρείτε πως είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας μας;
«Οτι προτιμούμε να διαχειριζόμαστε τις συνέπειες παρά να αντιμετωπίζουμε τις αιτίες».
6. Ησασταν ή όχι δημοφιλής στο σχολείο; Και τι σας έμαθε αυτό για τη ζωή;
«Η αλήθεια είναι ότι δεν ήμουν δημοφιλής στο σχολείο. Μάλλον σε αυτό έπαιξε ρόλο το γεγονός ότι μου άρεσε περισσότερο να ακούω παρά να μιλάω. Βέβαια, είχα την καλή τύχη να περιβάλλομαι από ανθρώπους που σέβονταν την ιδιαιτερότητά μου, ανθρώπους που δεν έβλεπαν αυτή την ιδιαιτερότητα ως εμπόδιο. Αν κρατάω κάτι από εκείνη την περίοδο, είναι αυτό: να σέβομαι τις ιδιαιτερότητες των άλλων».
7. Υπάρχουν ακόμη ανατρεπτικές ιδέες;
«Ασφαλώς και υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Οτιδήποτε άλλο θα έμοιαζε εξωπραγματικό».
8. Ποιο βιβλίο σχετικά με την πολιτική θα συστήνατε ανεπιφύλακτα;
«Το Παιχνίδι με τις λέξεις της Τζένι Ερπενμπεκ. Ενα βιβλίο που περιγράφει με απόλυτη ακρίβεια τι σημαίνει πολιτική βία και τι αποτελέσματα έχει αυτός ο βαθύς φόβος στην ψυχή των ανθρώπων».
9. Με τι δεν έχετε συμφιλιωθεί ακόμη στη ζωή ή αργήσατε να συμφιλιωθείτε;
«Με την ιδέα της «επιτυχίας», τουλάχιστον με τον τρόπο που αυτή επιβάλλεται τα τελευταία χρόνια. Μια ιδέα που δηλώνει ότι η ευτυχία και η αποδοχή είναι άμεσα εξαρτώμενες από τις επιτυχίες μας στον επαγγελματικό μας τομέα είναι μια φρικτή ιδέα, με την οποία αρνούμαι να συμφιλιωθώ».
10. Τι θα λέγατε ότι απαντά καλύτερα στις υπαρξιακές μας αγωνίες; Η φιλοσοφία; Η τέχνη; Η θρησκεία; Κάτι άλλο;
«Η φιλοσοφία. Αυτή η συστηματική αναζήτηση απαντήσεων γύρω από ζητήματα που αφορούν τον άνθρωπο, μου ταιριάζει καλύτερα. Θα επιμείνω σε κάτι: στη λέξη «συστηματική»».
11. Ποιο πρόσωπο, ιστορικό ή από τον σύγχρονο κόσμο, θα επιλέγατε ως προνομιακό σας συνομιλητή;
«Παρότι η λίστα είναι μεγάλη, αν έπρεπε να επιλέξω έναν, θα επέλεγα τον Ράινχολτ Μέσνερ, που κατάφερε αυτό που στα μάτια των άλλων έμοιαζε ακατόρθωτο: έγινε ο πρώτος άνθρωπος που ανέβηκε στο Εβερεστ χωρίς βοηθητικό οξυγόνο. Δύο χρόνια μετά το επανέλαβε, αυτή τη φορά μόνος του. Σκέφτομαι, λοιπόν, ότι μια συζήτηση μαζί του θα με βοηθούσε να καταλάβω τι είδους δύναμη τον ώθησε να τα βάλει με τα στοιχεία της φύσης και να μη δειλιάσει μπροστά στη μοναξιά και την «απεραντοσύνη» των βουνών».
12. Θα γυρνούσατε τον χρόνο πίσω; Και για ποιον λόγο;
«Οσο δελεαστικό και αν ακούγεται, όχι δεν θα γύριζα τον χρόνο πίσω. Δεν έχω βρει ακόμα απαντήσεις σε ερωτήσεις τύπου «Και τότε τι θα γινόταν;» ή «Πώς θα ήταν από εκεί και έπειτα η ζωή μου;»».
13. Ποια συμβουλή θα δίνατε στον έφηβο εαυτό σας;
«Δεν θα του έδινα καμία συμβουλή. Θα τον άφηνα να ανακαλύψει μόνος του ποιος και τι είναι».
14. Και ποιο ανάγνωσμα θα συστήνατε ανεπιφύλακτα σε έναν έφηβο σήμερα;
«Θα σας απαντήσω, πάνω-κάτω, αυτό που απάντησα και στην προηγούμενη ερώτησή σας: δεν θα του πρότεινα κανένα βιβλίο. Θα τον άφηνα να ανακαλύψει μόνος του τι είδους αναγνώστης είναι».
15. Θα συμφωνούσατε πως όλα, τελικά, είναι πολιτική;
«Λέτε; Ελπίζω όχι».
