Ο καλλιτέχνης της βίας και το φίδι

Η ουτοπική φαντασία είναι υπερβατική. Πετάει πάντα πέρα από το υπαρκτό. Ζητάει στο επέκεινα το δίκιο, την ισότητα, την αγάπη ή ό,τι ορίζει ως το «αγαθό». Οταν ο Ιησούς είπε ότι η βασιλεία του δεν είναι του κόσμου τούτου, όσοι δεν είχαν μοίρα στον ήλιο του κόσμου τούτου αναθάρρησαν. Υπήρχε τώρα κάποιος που τους αγαπούσε από ψηλά ως μοναδικές ψυχές με εγγενή αξία. Ο χριστιανισμός ήταν η πιο γλυκιά και μακραίωνη ουτοπία. Μιλάω για την ευαγγελική διδαχή, όχι για τη λογοκοπία των θεολόγων ή την εκκλησιαστική τυπολατρία. Ο Μαρξ την είπε «όπιο». Θυμόμαστε μόνο αυτό, για να επιδειχθούμε ως «προοδευτικοί». Αλλά την είπε και «αναστεναγμό των κατατρεγμένων», πράγμα πολύ πιο βαθύ και πολύσημο. Η ανθρώπινη επιθυμία είναι άπειρη, η ανθρώπινη δύναμη περιορισμένη. Υπαρκτικά ο άνθρωπος θα είναι πάντα δυστυχής. Υπάρχει και ο θάνατος. Η μεταφυσική ανάταση του πνεύματος πάντα θα παρηγορεί.

Ολες οι πολιτικές ουτοπίες κατάγονται από τον Πλάτωνα. Αυτός φιλοτέχνησε μια τέλεια πολιτεία που ήταν «παράδειγμα γραμμένο στον ουρανό». Αν είναι πραγματοποιήσιμη είναι δευτερεύον. Η χρησιμότητά της είναι ότι δείχνει το αγαθό, τον ήλιο που ακολουθεί η συνείδηση. Ο Τόμας Μορ, χριστιανός πλατωνιστής, επινόησε τον όρο «ουτοπία». Στην Ουτοπία του ο χρυσός είναι ευτελές μέταλλο που χρησιμοποιείται για την κατασκευή δοχείων νυκτός. Δραπέτευε από μια κοινωνία όπου «τα πρόβατα τρώνε τους ανθρώπους, αντί οι άνθρωποι να τρώνε τα πρόβατα». Δηλαδή οι φτωχοί διώχνονται από τους βοσκότοπους και χάνουν τα προς το ζην, για να τους εκμεταλλεύονται αυτοί που τρέφουν πρόβατα για να εμπορεύονται μαλλί. Ο Καντ οραματίστηκε την ευγενικότερη ουτοπία, την «αιώνια ειρήνη». Αλλά, όπως τον δίδαξε το ναυάγιο της Γαλλικής Επανάστασης στα αιματοβαμμένα βράχια της τρομοκρατίας, αυτή δεν πραγματώνεται εν μιά νυκτί μέσα από κάποια καταστροφική πολιτική πράξη. Προϋποθέτει την καλλιέργεια της ανθρωπότητας στις αξίες του αμοιβαίου σεβασμού μέσα από τη διάδοση της παιδείας. Ενας μόχθος σταδιακός και αδιάπτωτος, γιατί ο άνθρωπος είναι πλασμένος από «στρεβλό ξύλο». Το τέλειο δεν υπάρχει. Θα μείνει πάντα μια φιλοσοφική κατασκευή, μια ιδέα του λόγου. Που θα καθοδηγεί όμως διαρκώς την ανθρώπινη πράξη στην προσπάθεια να γίνει η πραγματικότητα καλύτερη απ’ ό,τι είναι.