Ο ιστορικός των λεπτομερειών

Βόλφγκανγκ Σίβελμπους(26 Νοεμβρίου 1941 – 26 Μαρτίου 2023)

Ο Βόλφγκανγκ Σίβελμπους είχε μια εμμονή με την αναζήτηση του αγνώστου – των νοοτροπιών, των πολιτισμικών πρακτικών και των ιστορικών λεπτομερειών που ήταν κάποτε κοινές, είχαν όμως σβηστεί στο πέρασμα του χρόνου. Σπουδάζοντας λογοτεχνία, φιλοσοφία και κοινωνιολογία με τον Τέοντορ Αντόρνο και τον Πέτερ Ζόντι στη Φρανκφούρτη και στο Βερολίνο σε προπτυχιακό επίπεδο και κάνοντας το διδακτορικό του με τον Χανς Μάγερ στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου με θέμα τη σοσιαλιστική δραματουργία του Μπέρτολτ Μπρεχτ προσανατολίστηκε προς μια κατηγορία έρευνας που οι περισσότεροι θα πίστευαν προορισμένη για αυστηρά ακαδημαϊκό κοινό. Ωστόσο, τα βιβλία του για τους σιδηροδρόμους, τις διεγερτικές ουσίες, τον ηλεκτρικό φωτισμό, το τραύμα και το πένθος διαδόθηκαν σε ένα ευρύ κοινό, ιδιαίτερα μετά τις αγγλόφωνες μεταφράσεις τους. Ο Σίβελμπους δεν ήταν φίλος της πανεπιστημιακής σταδιοδρομίας και δεν την επεδίωξε – κάτι ασυνήθιστο μεταξύ των σύγχρονων λογίων. Προτιμούσε κάθε χρόνο από τον Νοέμβριο ως τον Μάιο να περιπλανιέται ανάμεσα στα ράφια των βιβλιοθηκών της Νέας Υόρκης και το υπόλοιπο μέρος του χρόνου να ζει στο διαμέρισμα του Βερολίνου που μοιραζόταν με την επιτυχημένη βιβλιοπώλιδα σύζυγό του. Δεν θεωρούσε καμία άγνωστη λεπτομέρεια ανάξια λόγου, από τα παραδοσιακά ροφήματα στο πρωινό των Ευρωπαίων πριν από τον 18ο αιώνα ως την επίμονη επιβίωση της σημαίας των ηττημένων Νοτίων ως συμβόλου μετά τον αμερικανικό εμφύλιο. Στοιχεία όπως η εγκατάσταση του δικτύου των σωλήνων φωταερίου, επεσήμανε, μπορούσαν να έχουν καταλυτικές συνέπειες στην καθημερινότητα – την εξαφάνιση του τζακιού ως κέντρου της οικογενειακής δραστηριότητας και την ανάδυση δημοτικών ή περιφερειακών επιχειρήσεων ως ανταγωνιστών των ιδιωτών παρόχων. Ιδιοσυγκρασιακή, αλλά και διεισδυτική, η ματιά του στην Ιστορία ήταν αυτή ενός οξυδερκούς πολιτισμικού ιστορικού που προσεγγίζει τα ερωτήματα φωτίζοντάς τα από αναπάντεχες οπτικές γωνίες: όταν κάποτε ρωτήθηκε για την επιβίωση μιας ταυτότητας του αμερικανικού Νότου μετά τον Εμφύλιο και ως τον 21ο αιώνα παρατήρησε ότι δεν αποτελούσε παράδοξο: «Η εξιδανίκευση της ήττας μπορεί να αποβεί πολύ ισχυρότερη από την εξιδανίκευση της νίκης».