Δεν είναι λίγοι οι αναλυτές αυτοί που σπεύδουν να αποδώσουν σε οποιαδήποτε μορφή κοινωνικής έκρηξης την ετικέτα του «γνήσιου», του «δίκαιου», του «νέου». Η αγωνία τού να ανακαλυφθεί η νέα Γαλλική Επανάσταση, ή ένας νέος Μάης του ’68 διαπερνά τα κείμενα πολλών ευρωπαίων αναλυτών εδώ και αρκετές δεκαετίες. Θυμάμαι ακόμη τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 2008 με την Ελλάδα να καίγεται και με αναλυτές σε διεθνή μέσα να μην είναι σε θέση να κατατάξουν το πρόσημο του ριζοσπαστισμού στο σωστό άθροισμα, παρελθοντολογώντας εμφατικά σαν σε ιερή μέθη εμπρός σε ένα καμένο χριστουγεννιάτικο δέντρο που λες και προφήτευε αυτά που έρχονταν.
Αν η «μόδα» σήμερα είναι να αναλυθεί η «εξέγερση» των gilets jaunes και να αποδοθούν στη ροπή των κίτρινων γιλέκων προς το χάος αιτιώδεις συνάφειες όπως «ανάγκη για αξιοπρεπή διαβίωση» ή για μια «ελευθεριακή λογική που κινείται κατά των φόρων», συγχωρήστε με αλλά δεν προτίθεμαι να ακολουθήσω. Κι αυτό γιατί είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι στην εποχή που η διάσταση της «μετα-αλήθειας» δίνει τη δυνατότητα στον λαϊκισμό να πάρει το πάνω χέρι στις πολιτικές εξελίξεις, γεγονότα όπως αυτά στη Γαλλία των τελευταίων εβδομάδων το μόνο που αποδεικνύουν είναι ότι ο δυτικός τρόπος ζωής και οι αρχές της αστικής φιλελεύθερης δημοκρατίας βρίσκονται μεταξύ σφύρας και άκμονος. Ποιοι είναι τα «κίτρινα γιλέκα»;
Σίγουρα δεν είναι μια ομάδα της μεσαίας τάξης που αναζητεί τρόπους να μειωθεί η φορολογία. Οι μεσοαστοί καταψηφίζουν στις κάλπες τους θιασώτες της υπερφορολόγησης. Δεν ανατρέπουν αυτοκίνητα βάζοντάς τους φωτιά. Ενα μέρος των «κίτρινων γιλέκων» είναι ομάδες της άκρας Αριστεράς που χρησιμοποιούν την κάθε μορφή κοινωνικής δυσλειτουργίας για να πλήξουν τη δομή της έννομης τάξης. Ενα άλλο μέρος είναι τμήματα της άκρας Δεξιάς που επιδιώκουν να ωθήσουν την κυβέρνηση Μακρόν στα όριά της για να δεχθεί μεγαλύτερο πλήγμα στις ευρωεκλογές από αυτό που καταγράφουν ήδη οι ποιοτικές μετρήσεις. Ενα τρίτο κομμάτι είναι οι γνωστοί μπαχαλάκηδες. Τα λούμπεν στοιχεία της κοινωνίας που δεν έχουν ιδεολογική ταυτότητα ή άνωθεν καθοδήγηση, απλώς ως όχλος ακούγοντας την προαιώνια αταβιστική κραυγή του Homo Homini Lupus να ηχεί στους παγωμένους δρόμους του Παρισιού βρίσκουν την ευκαιρία να γευτούν την ψευδαίσθηση της συμμετοχής τους στην Ιστορία που δεν είναι τίποτε άλλο παρά η δαντική κατάβαση προς το Κολαστήριο.
Η ανθρωπότητα βρίσκεται σε κομβικό «δίστρατο». Η μια διαδρομή συνθέτει τη μετάβαση προς μια νέα ευοίωνη κατεύθυνση, με την Τεχνητή Νοημοσύνη να είναι η αιχμή του δόρατος της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης που θα μεταβάλει θετικά όχι απλώς τις υφιστάμενες κοινωνικές δομές αλλά και τις πολιτικές μορφές συγκρότησης σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο. Αν η ανθρωπότητα έχει ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα, είναι η δυνατότητά της όχι να προσαρμόζεται στο περιβάλλον αλλά να εξελίσσεται διαρκώς, τοποθετώντας τον πήχη σε νέα ύψη. Αν η εξέλιξη σταματήσει, τότε η ανθρωπότητα θα συνειδητοποιήσει ότι κατοικεί σε έναν πλανήτη που τα υφιστάμενα μοντέλα ανάπτυξης έχουν πλέον φτάσει σε σημείο αστοχίας υλικού λόγω υψηλής φθοράς με αποτέλεσμα τη μεγιστοποίηση του χάους.
Η δεύτερη διαδρομή είναι η υιοθέτηση μιας πορείας του ενός βήματος εμπρός – δύο βημάτων πίσω. Δεν οδηγεί κάπου παρά μόνο στην τελμάτωση δομών και μοντέλων συγκρότησης. Γεγονότα όπως η εξέγερση των «κίτρινων γιλέκων» υπηρετούν με τον καλύτερο τρόπο τη νέα αυτή μορφή αταβιστικού συντηρητισμού που χρησιμοποιεί τη βία ως εργαλείο αναστολής των πάντων.
Εμπρός σε αυτά τα γεγονότα δύο επίπεδα αντιμετώπισης μπορούν να αναπτυχθούν. Το πρώτο είναι η διαχείριση κρίσεως σε επίπεδο τακτικής, δηλαδή στο σημείο της σύγκρουσης. Η σύγχρονη μορφή του Κοινωνικού Συμβολαίου υποχρεώνει την πολιτεία να προστατεύει το δικαίωμα όλων στο να διαμαρτυρηθούν. Οταν όμως η διαμαρτυρία φτάνει στο επίπεδο του αποσυντονισμού του Κοινωνικού Συμβολαίου και της καταστροφής δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας τότε η Δικαιοσύνη επιλαμβάνεται του ρόλου της και θέτει ξεκάθαρα τα στάδια αντιμετώπισης των δεδομένων. Το δεύτερο επίπεδο είναι η οικοδόμηση μιας Υψηλής Στρατηγικής που οφείλει να ξεκινά από τις μικρές ηλικίες και να διδάσκει ότι η βία υπήρξε χαρακτηριστικό γνώρισμα του παρελθόντος αλλά πλέον η «μαμή της Ιστορίας» πρέπει και οφείλει να είναι η επιστήμη και ο ορθολογισμός.
Είναι φανερό ότι ως ανθρωπότητα έχουμε φτάσει στο σημείο αυτό που μια νέα μορφή Διαφωτισμού είναι αναγκαία. Κι ενώ τον 18ο αιώνα η Φιλοσοφία και η Τέχνη έδωσαν τη δυνατότητα στην ανθρωπότητα να περάσει σε μια νέα διάσταση οντολογικής συγκρότησης, στον 21ο αιώνα η ρομποτική και η διάχυση της γνώσης σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας με στόχο την επίτευξη της Κοινωνικής Κινητικότητας είναι η καλύτερη συνταγή για το αύριο. Φαινόμενα σαν τα «κίτρινα γιλέκα» τα αντιμετωπίζεις στους δρόμους με τεράστια φθορά σε υλικό επίπεδο αλλά και σε πολιτικό απόθεμα ή επιδιώκεις να τοποθετήσεις τον αταβισμό της ριζοσπαστικοποίησης στις καλένδες της κοινωνικοπολιτικής εξέλιξης. Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα με ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας να υιοθετεί τον ρόλο της «ρήξης» εξαιτίας της βαθιάς κρίσης σε επίπεδο θεσμών και κοινωνίας που περνά ο τόπος, η οικοδόμηση μιας νέας τακτικής που να μην επιτρέπει στο χάος να καταλαμβάνει τους δρόμους κάθε λίγο και λιγάκι, αλλά και μιας νέας Υψηλής Στρατηγικής που να είναι σε θέση να διατηρεί την Ελλάδα στον πυρήνα του δυτικού τρόπου ζωής, είναι κινήσεις ζωτικού περιεχομένου με ορίζοντα την επόμενη ημέρα.
Ο κ. Σπύρος Ν. Λίτσας είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
