Οταν σε μία χώρα καταγράφεται, ως δημόσια πράξη, μια επίσημη δήλωση της οποίας το περιεχόμενο υπερβαίνει την έκταση της τοπικής της ισχύος, τότε αφορά τον κόσμο όλο.
Με μία επιστολή προς τη χήρα ενός δολοφονηθέντος κατά τον πόλεμο της Αλγερίας, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αναγνώρισε πλήρως την ευθύνη των γαλλικών αρχών και ευθέως του γαλλικού κράτους.
Και της έγραψε, κατά λέξη, ότι: «Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αποφάσισε ότι ήλθε η ώρα το γαλλικό έθνος να ολοκληρώσει μία εργασία αλήθειας πάνω σε αυτό το θέμα». Η δήλωση αυτή, όσο και αν προκλήθηκε από μία συγκεκριμένη αφορμή, πηγαίνει πολύ πιο πέρα. Γιατί αποδέχεται, στη συνέχεια της επιστολής, ότι το γαλλικό κράτος – με νόμιμο τρόπο – επέτρεψε τα βασανιστήρια, αναθέτοντάς τα στις «ειδικές δυνάμεις». Ενώ, στο μεταξύ, συνεχίζει στο κείμενο «σε ό,τι αφορά αυτόν τον πόλεμο, η αλήθεια, η πραγματική, παρέμενε πολύ μακριά από την επίσημη».
Η γραφή αυτή αξίζει να μεταφρασθεί στο σύνολό της. Αφορά τον πολιτισμό γενικότερα και συγχρόνως συνιστά ένα θεσμικό μάθημα πραγματολογικής ιστοριογραφίας.
Δύσκολος και πολλές φορές δυσβάσταχτος είναι ο διαχωρισμός των γεγονότων από τις απόψεις που έχουμε γι’ αυτά. Πρέπει, όμως, να τον επιδιώκουμε, αν θέλουμε να εξερχόμεθα – έστω κατά καιρούς – από την κίβδηλη μνήμη. Το «εθνικό ρομάντζο» όσο πιο άκριτα το απολαμβάνουμε τόσο περισσότερο σε κάποια γωνία του αύριο περιμένει να μας ευτελίσει.
Η επιστολή Macron συνιστά μία διακήρυξη, μία tabula, που ξεπερνά τη γαλλική περίπτωση, ενώ ταυτόχρονα τιμά τη διαχρονική αξιοπρέπεια αυτής της μεγάλης χώρας. Και εδώ θα ήταν άδικη παράλειψη να μην αναφερθούν οι ανάλογες αναγνωρίσεις του J. Chirac για τις γαλλικές ευθύνες στη μεταφορά των γάλλων εβραίων προς τα στρατόπεδα των ναζί, όπως και η δήλωση του F. Hollande, το 2012, για την αναγνώριση της απίστευτης σκληρότητας που καταγράφτηκε στον πόλεμο της Αλγερίας.
Παρ’ όλα αυτά όμως πολλοί, εδώ κι εκεί, εξακολουθούμε, καίτοι Ευρωπαίοι, να ανεχόμαστε κάποιοι άλλοι να μη δέχονται την ύστερη συγγνώμη που πρέπει να απευθύνεται προς τα θύματα και τους απογόνους τους.
Παραμένουμε μικροί, πολύ μικροί, απέναντι στο χρέος της αλήθειας. Και μεγάλοι, πολύ μεγάλοι, στο κρησφύγετο του ψεύδους.
Ο κ. Γιάννης Μεταξάς είναι επίτιμος καθηγητής πανεπιστημίων, τακτικό μέλος της Academie Europeenne Interdisciplinaire des Sciences.
