Πώς μπορεί να γίνει αντιληπτή η έννοια της πίστης σε μια κοσμική εποχή; Υπάρχει στάση ζωής που να μπορεί να την ενσωματώσει εντός μιας κοινωνίας πλήρως προσανατολισμένης προς τις γήινες αξίες; Το ερώτημα τίθεται ήδη από τις απαρχές της νεωτερικότητας, όταν η Γαλλική Επανάσταση εγκαθίδρυσε το έθνος στο επίκεντρο της κοινότητας στη θέση της θρησκείας. Η πτωτική πορεία του εκκλησιασμού στη Δυτική Ευρώπη στη διάρκεια του 20ού αιώνα επιβεβαίωσε την αποστασιοποίηση του σύγχρονου ανθρώπου από την οργανωμένη θρησκεία. Πρόσφατες στατιστικές της περιόδου 2017-2019 επιβεβαιώνουν ότι μόλις το 47% των χριστιανών εκκλησιάζεται τακτικά στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αντίστοιχοι αριθμοί για την Ευρώπη δίνουν αριθμούς της τάξεως του 41% στην Πολωνία, 37% στην Ιταλία, 32% στην Ιρλανδία, κοινωνίες ισχυρότατης παρουσίας της επίσημης Εκκλησίας στον δημόσιο βίο παλαιότερα. Δεν ισχύει το ίδιο προφανώς για όλες τις θρησκείες – θα μπορούσε να επικαλεστεί κανείς το Ισλάμ. Εδώ, ωστόσο, τόσο για τις προοδευτικές όσο και για τις συντηρητικές ή τις τζιχαντιστικές μορφές του ισχύει περισσότερο ίσως η μετάπλαση της πίστης ως ταυτότητας. Η επίδραση, δηλαδή, της νεωτερικότητας στη θρησκεία και η πρόσληψη της τελευταίας με έναν τρόπο που προσιδιάζει μάλλον στα μοντέρνα ιδεολογικά πρότυπα παρά στην αρχική της μορφή.
Παρ’ όλα αυτά, το ερώτημα αν υπάρχει χώρος για την πίστη στη ζωή του ανθρώπου σε μια παγκόσμια συνθήκη μεταβατική, ασταθή και ταραχώδη, δεν παύει να ανακύπτει, ακόμη και από αναπάντεχες, ενίοτε, πλευρές. Ο βρετανός δημοσιογράφος του «Science» και του BBC Ντέιβιντ Ρόμπσον περιέγραφε πρόσφατα στο βιβλίο του «The Expectation Effect» (εκδ. Canongate) πως πέρα από την πνευματική και ψυχική ισορροπία επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι για τους θρησκευόμενους υπάρχουν και οφέλη που αφορούν τη σωματική υγεία (αφού όμως σημείωνε ότι μεταξύ των εκκλησιαζόμενων, για παράδειγμα, παρατηρούνται χαμηλότερα ποσοστά καπνιστών, καταναλωτών αλκοόλ ή χρηστών ναρκωτικών). Η τεκμηρίωση παρόμοιων ισχυρισμών είναι οπωσδήποτε δύσκολη και τα συμπεράσματα αμφίβολα, ωστόσο το γεγονός ότι η προβληματική παρουσιάζεται με αυτόν τον τρόπο είναι ενδεικτική από μόνη της. Είτε προσεγγίζει κανείς το θέμα από την πλευρά ανανεωτικών ρευμάτων όπως η μεταπολεμική «θεολογία της απελευθέρωσης» στη Λατινική Αμερική, είτε από τη φιλοσοφική σκοπιά της αναζήτησης της ηθικής, αυτή μιας προσωπικής στάσης ανεξάρτητης από την οργανωμένη θρησκεία ή ακόμη και από εκείνη μιας new age οπτικής, μιας νεφελώδους δηλαδή πνευματικότητας που περισσότερο παραπέμπει στην εικόνα παρά στην ουσία, ο προβληματισμός ως προς τη θέση της πίστης διατηρεί την επικαιρότητά του καθώς βαδίζουμε στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα.
Περιεχόμενο για συνδρομητές
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου από tovima.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
