Η μεταπολιτευτική τακτική του Ανδρέα

Με αφορμή τα εκατό χρόνια από τη γέννησή του, μερικές σύντομες παρατηρήσεις για τη μεταπολιτευτική πορεία του. Το πιο χαρακτηριστικό και καθοριστικό παράδειγμα της ανδρεϊκής πολιτικής ήταν η δημιουργία του πρώτου μη κομμουνιστικού μαζικού κόμματος στη χώρα. Αυτή η εξέλιξη άλλαξε ριζικά τη δομή του πολιτικού συστήματος. Γιατί αν με την άνοδο του βενιζελισμού παρατηρούμε την αποδυνάμωση του ολιγαρχικού κοινοβουλευτισμού και την ένταξη νέων ανθρώπων στην ενεργό πολιτική αρένα, με το ΠαΣοΚ βλέπουμε ένα νέο κύμα ένταξης στο πολιτικό κέντρο. Ας σημειώσουμε εδώ πως στη βενιζελική περίοδο περνάμε από ένα σύστημα όπου τα λεγόμενα τζάκια αποτελούσαν λέσχες προυχόντων σε ένα πιο διευρυμένο και συγκεντρωτικό πελατειακό σύστημα. Ενα σύστημα όπου οι τοπικοί κομματάρχες είχαν σημαντική αυτονομία έναντι της κεντρικής εξουσίας. Είναι ακριβώς αυτή η τοπική αυτονομία που εμπόδισε τον Βενιζέλο να οδηγήσει σταδιακά το κόμμα του προς την κατεύθυνση οργάνωσης κομμάτων «δυτικού» τύπου.

Με το ΠαΣοΚ η σχετική αυτονομία της κομματικής βάσης μειώνεται ριζικά. Αντί για τοπικούς παράγοντες που ήλεγχαν σε έναν σημαντικό βαθμό περιορισμένα πελατειακά δίκτυα, παρατηρούμε μια πιο γραφειοκρατική και συγχρόνως αυταρχική οργάνωση όπου τα στελέχη στο κέντρο και την περιφέρεια μετατρέπονται σε υπάκουα όργανα του χαρισματικού ηγέτη. Ως γνωστόν, ο Ανδρέας μπορούσε να καθαιρέσει λίγο-πολύ αυτόματα όσους διαφωνούσαν με τις πολιτικές του. Το ίδιο συνέβη με αντιδικτατορικές οργανώσεις όπως η Δημοκρατική Αμυνα που ζήτησε την ενσωμάτωσή της στο ΠαΣοΚ διατηρώντας μια μικρή έστω αυτονομία. Ετσι, η σχέση μεταξύ στελεχών και οπαδών ήταν άμεση. Δεν υπήρχαν ενδιάμεσα οργανωτικά σχήματα που χαρακτηρίζουν πιο δημοκρατικά οργανωμένα κόμματα. Είναι με αυτόν τον τρόπο που ο Ανδρέας Παπανδρέου, με τη βοήθεια μιας μαζικής οργάνωσης και με γραφεία σε όλες τις περιφέρειες της χώρας, απέκτησε μια δύναμη που κανείς προκάτοχός του δεν μπόρεσε να αποκτήσει.