Η ιστορικός των αφανών

Νάταλι Ζίμον Ντέιβις(8 Νοεμβρίου 1928 – 21 Οκτωβρίου 2023)

Η Νάταλι Ζίμον Ντέιβις γεννήθηκε στην κατεξοχήν πόλη της βιομηχανίας – το Ντιτρόιτ. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον δεν ήταν ίσως παράξενο το ότι παρά τη μεσοαστική της καταγωγή αυτό που την προσέλκυσε ήταν η γνώση της ιστορίας των πολλών. Στα μέσα της δεκαετίας του ’70 οι ιστορικές τάσεις, στον απόηχο της επίδρασης της μαρξιστικής ιστοριογραφίας, ευνοούσαν τις δυνάμεις, όχι τα άτομα, τις σειρές δεδομένων, όχι τις μελέτες περίπτωσης. Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον της σε μια πολιτισμική ιστορία επηρεασμένη από την ανθρωπολογία, την εθνογραφία και τη λογοτεχνική θεωρία, η αμερικανίδα ιστορικός προσέγγισε το παρελθόν αναζητώντας τα πρόσωπα των αφανών – εκείνων που οι πηγές άφηναν στη σκιά: γυναίκες, εκπροσώπους των υπάλληλων τάξεων, ανθρώπους του περιθωρίου. Το περίφημο βιβλίο της Society and Culture in Early Modern France (1975) έφερνε στην επιφάνεια τον κόσμο των χωρικών και των μικροτεχνιτών των πόλεων, τις αντιλήψεις τους για τη θρησκεία, τις σεξουαλικές τους πρακτικές, τις καρναβαλικές επιτελέσεις της αντιστροφής του κόσμου όπου πλούσιοι και ισχυροί λοιδορούνταν ατιμωρητί. Οπως θα γινόταν πιο σαφές στην Επιστροφή του Μαρτίνου Γκερ (1983∙ εκδ. Νεφέλη, 2000), μια εκπληκτική περίπτωση πλαστοπροσωπίας στον 16ο αιώνα που γυρίστηκε δύο φορές σε ταινία («La retour du Martin Guerre» με τον Ζεράρ Ντεπαρντιέ, «Somersby» με τον Ρίτσαρντ Γκιρ), όχημά της ήταν μια ξεπερασμένη για πολλούς ιστορικούς της εποχής της τέχνη – η αφήγηση. Μέσα από παρόμοιες εκφράσεις της μικροϊστορίας (τις αφηγήσεις καταδικασμένων που αιτούνταν βασιλική χάρη, τη μεταστροφή του λογίου του 16ου αιώνα Λέοντα του Αφρικανού από μουσουλμάνο σε χριστιανό μετά τη σύλληψή του από χριστιανούς πειρατές) η Ντέιβις αναδείκνυε ευρύτερες στάσεις, νοοτροπίες και ταυτότητες. Πρωτοπόρος στο έργο της, ικανή να εκλαϊκεύει τα πορίσματά της για μεγάλα ακροατήρια, εξαιρετικά ευρηματική ως προς τις πηγές και τον τρόπο που τις χρησιμοποιούσε, η Νάταλι Ζίμον Ντέιβις μελέτησε με επιμέλεια το ειδικό κατορθώνοντας να φωτίσει πολλές σκοτεινές πλευρές του γενικού και υποδεικνύοντας ότι μία από τις σημαντικότερες αρετές του ιστορικού είναι η φαντασία.