Οι πανελλαδικές εξετάσεις στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας ανέδειξαν όπως κάθε χρόνο τις παθογένειες της ελληνικής εκπαίδευσης. Tα θέματα ξεκινούσαν με ένα απόσπασμα κειμένου του ιταλού φιλοσόφου Norberto Bobbio, το οποίο άρχιζε λέγοντας πως χρειάζεται μια απάντηση σε ένα βασικό ερώτημα. Ποιο ήταν το βασικό ερώτημα που απασχολούσε τον Bobbio; Πώς γίνεται να είναι η δημοκρατία απλώς ένα σύνολο διαδικαστικών κανόνων και εν τούτοις να βασίζεται σε ενεργούς πολίτες; Γιατί πίστευε ο Bobbio πως υπάρχει ένταση ανάμεσα στα δύο, στους διαδικαστικούς κανόνες της δημοκρατίας και τους ενεργούς πολίτες; Διότι θεωρούμε πως για να είναι ένας πολίτης ενεργός χρειάζεται να έχει κάτι πολύ ουσιαστικότερο, δηλαδή ιδανικά. Και τι ιδανικά να βρεις σε διαδικαστικούς κανόνες, όπως είναι π.χ. οι κανόνες για τη ουδετερότητα του κράτους σε μια δημοκρατία ή οι κανόνες για το πώς λαμβάνονται αποφάσεις; Μπορούν να εμπνεύσουν τέτοιοι κανόνες έναν πολίτη όπως εμπνέουν ιδανικά σαν την πατρίδα, το έθνος, την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, την ισότητα; Ναι, μπορούν, μας λέει ο Bobbio, διότι οι κανόνες της δημοκρατίας προέκυψαν από αγώνες για ιδανικά και προϋποθέτουν ιδανικά. Ποια είναι τα ιδανικά της δημοκρατίας; Το ιδανικό της ανοχής, της μη χρήσης βίας, της σταδιακής ανανέωσης της κοινωνίας μέσα από την ελεύθερη αντιπαράθεση των ιδεών και, τέλος, το ιδανικό της αδελφότητας μεταξύ των ανθρώπων.
Τι από αυτά ζητήθηκε από τους μαθητές να συζητήσουν; Τίποτε. Τι τους ζητήθηκε; Να βρουν συνώνυμα λέξεων, να απαντήσουν σε ερωτήσεις που αφορούν τη σύνταξη προτάσεων ή υφολογικά χαρακτηριστικά. Οι ερωτήσεις αυτές θα μπορούσαν να τεθούν σε οποιοδήποτε κείμενο οποιασδήποτε ποιότητας. Ως προς το περιεχόμενο, υπήρχαν ερωτήσεις στοιχειώδους κατανόησης (αν το κείμενο δέχεται την α πρόταση ή την αντίθετή της) ενώ ζητήθηκε επίσης μία περίληψη. Σε καμία από τις απαντήσεις που κυκλοφόρησαν στο Διαδίκτυο δεν είδα στην περίληψη να γίνεται αναφορά στο βασικό ερώτημα με το οποίο αρχίζει το απόσπασμα του Bobbio και στο ζήτημα των διαδικαστικών κανόνων που θέτει. Και πώς θα μπορούσαν άλλωστε, δεδομένου ότι η διάκριση μεταξύ διαδικαστικής και ουσιώδους δημοκρατίας, δηλαδή μιας δημοκρατίας που προσφέρει απλώς το θεσμικό πλαίσιο για να επιδιώξουν οι πολίτες της όποιους στόχους θέλουν και μιας δημοκρατίας που δεσμεύεται στην προαγωγή και επίτευξη συγκεκριμένων στόχων, είναι ένα θέμα που απασχολεί την πολιτική φιλοσοφία και δύσκολα θα μπορούσε να γίνει κατανοητό από νεαρούς μαθητές. Τέλος, ζητήθηκε από τους υποψηφίους να παρουσιάσουν τεκμηριωμένα τις θέσεις τους (η έκθεση ιδεών ή των ελεύθερων συνειρμών) για το πώς ο πολίτης κάνει πράξη τη δημοκρατία στην καθημερινότητά του και για το πώς μπορεί το σχολείο να συμβάλλει στη διαμόρφωση ενεργών πολιτών. Εδώ οι μαθητές θα γράψουν ό,τι έχουν μάθει στο σχολείο ή, κυρίως, στο φροντιστήριο για το θέμα, εντελώς ανεξάρτητα απ’ όσα λέει ο Bobbio στο απόσπασμα που χρησιμοποιήθηκε. Το κείμενο δεν είναι παρά ένα πρόσχημα. Δίνει κύρος – εάν ο συγγραφέας είναι σοβαρός – σε μια εξέταση που ελέγχει για άλλη μια φορά την αποστήθιση κοινοτοπιών τις οποίες οι μαθητές (και οι φοιτητές αργότερα) παραθέτουν μηχανικά στο γραπτό τους, σαν να γεμίζουν έναν κουβά, χωρίς απαραίτητα να κατανοούν.
Περιεχόμενο για συνδρομητές
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου από tovima.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
