Η διαφωνούσα μητέρα

Ντάνα Νέμτσοβα(14 Ιανουαρίου 1934 – 11 Απριλίου 2023)

Τον Αύγουστο του 1968 η τσέχα ψυχολόγος Ντάνα Νέμτσοβα, ο καθολικός διανοούμενος σύζυγός της Γίρι Νέμετς και τα επτά τους παιδιά εγκατέλειψαν την Τσεχοσλοβακία στην οποία είχαν εισβάλει οι Σοβιετικοί προκειμένου να καταστείλουν την Ανοιξη της Πράγας. Η παραμονή τους ωστόσο στη γειτονική Αυστρία δεν διήρκεσε πολύ: ο Νέμετς αισθανόταν το καθήκον να επιστρέψει και να συνεχίσει τον αγώνα στον οποίο είχε επιδοθεί για την απαγκίστρωση της Καθολικής Εκκλησίας από τον έλεγχο του καθεστώτος. Η Ντάνα δεν συμφωνούσε: «Δεν ήθελα τα παιδιά μου να μεγαλώσουν σε μια κατεχόμενη χώρα όπου όλοι θα ήταν αναγκασμένοι να μιλούν και να δρουν ενάντια στις πεποιθήσεις τους». Η άποψη του Γίρι επικράτησε και το ζεύγος επέστρεψε στην πατρίδα του. Στη διαδρομή που είχαν επιλέξει εκείνη θα γινόταν διαδοχικά διαφωνούσα, προβεβλημένη υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πολιτική κρατούμενη, ειρηνική επαναστάτρια. Το σπίτι τους στην Πράγα έγινε γρήγορα καταφύγιο διαφωνούντων συγγραφέων, φιλοσόφων, καλλιτεχνών και αντεργκράουντ μουσικών – μια κοινότητα «όχι ιδεολογίας, αλλά φιλίας και κοινών αξιών», όπως έλεγε η Ντάνα. Η στάση αυτή τους στοίχισε χρόνια παρακολούθησης και τακτικών αστυνομικών εισβολών. Το 1976 η Νέμτσοβα οργάνωσε μια διεθνή διαμαρτυρία κατά της φυλάκισης πολλών μελών της τσεχοσλοβακικής αντεργκράουντ μουσικής σκηνής. Την επόμενη χρονιά υπήρξαν μαζί με τον Γίρι από τους πρώτους που υπέγραψαν τη Χάρτα 77, το διάσημο μανιφέστο των διαφωνούντων διανοούμενων της χώρας. Το 1979 συνελήφθη και έμεινε έξι μήνες στη φυλακή προτού καταδικαστεί σε ποινή δύο ετών κάθειρξης για «υπονόμευση». Μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού έγινε μέλος του Πολιτικού Φόρουμ, του κόμματος του συγγραφέα και έπειτα προέδρου της χώρας Βάτσλαβ Χάβελ, εξελέγη βουλευτής αλλά αποχώρησε οικειοθελώς από την πολιτική σκηνή το 1992 για να ιδρύσει ένα συμβουλευτικό κέντρο που παρείχε ψυχολογική βοήθεια στους πλήθος μετανάστες και πρόσφυγες από τα μέτωπα της Γιουγκοσλαβίας και της Τσετσενίας. Και όταν τη ρωτούσαν γιατί τα έκανε όλα αυτά, όπως και τη στιγμή του διλήμματος του 1968, τα παιδιά της ήταν και πάλι ο λόγος: «Εξαιτίας τους αναμείχθηκα, για να μη χρειαστεί ποτέ να ντραπούν για τη μητέρα τους».