Η 28η Οκτωβρίου αποτελεί μία από τις κομβικές στιγμές της σύγχρονης ελληνικής εθνικής ταυτότητας. Ο χαρακτηρισμός της ως εποποιίας από τον Αγγελο Τερζάκη υποδηλώνει με ακρίβεια όχι μόνο την πρόσληψή της στη διεθνή συγκυρία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και τη σημασία της στη μεταγενέστερη περίοδο μέχρι σήμερα. Ως σύμβολο αγώνα για την ελευθερία και τη δημοκρατία, στην αμιγή τους μορφή και στη μετάφρασή τους σε μικρότερες αξίες της καθημερινότητας, η επέτειος του Πολέμου του 1940 στρέφει την προσοχή μας στην υπεράσπιση των ιδεολογικών πυλώνων της δυτικής κοινωνίας από την επέλαση του φασισμού. Πέρα από τις ιδέες και τις αξίες, ωστόσο, εντοπίζεται πάντα, αλλά συχνά παραβλέπεται, το συναισθηματικό φορτίο που τροφοδοτεί την αντίσταση στην ιταλική εισβολή. Το έθνος δεν λειτουργεί ως αφηρημένη σύλληψη ή θεωρητική οντότητα: η μαζική κινητοποίηση υποδεικνύει την αντανάκλασή του στη συλλογική συνείδηση. Η «φαντασιακή κοινότητα», της οποίας τα πολυάριθμα μέλη αντιλαμβάνονται νοερά τους δεσμούς που τα ενώνουν, παραμένει στον 20ό αιώνα εξίσου ισχυρή με την πραγματική, ολιγάνθρωπη κοινότητα της οποίας οι κάτοικοι κατανοούν έμπρακτα τους δεσμούς τους μέσα από την καθημερινή τους επαφή και αλληλεπίδραση.
Παρόμοια ζητήματα έγιναν αντικείμενο εκτεταμένου ιστορικού προβληματισμού προκειμένου να διερευνηθούν τα συστατικά στοιχεία, η ανάδυση και ο μηχανισμός της συγκρότησης του έθνους σε έναν γόνιμο διάλογο στις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Η ιστορική διένεξη γύρω από τις απαρχές του υπήρξε ίσως το πιο προβεβλημένο μέρος της συζήτησης, οι πολλαπλές μελέτες όμως γύρω από τις πολιτισμικές, τις γλωσσικές και τις κοινωνικές εκφάνσεις του είναι αυτές που μπορούν να μας φανούν ιδιαίτερα χρήσιμες σήμερα. Στην εποχή της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας το έθνος-κράτος μοιάζει να διάγει μια μεταβατική περίοδο: με αμφισβητούμενο τον κυρίαρχο ρόλο του, έχοντας πάψει να συνιστά ρυθμιστή των χρηματοοικονομικών ροών, συνεχίζει να διατηρεί την υπόστασή του ως οργανωτική αρχή της κοινωνίας. Αυτή η ένταση σχηματοποιεί ως ένα βαθμό τις αντιθετικές δυνάμεις του 21ου αιώνα, συγκεντρωτικές και διασπαστικές, κεντρομόλες και κεντρόφυγες, αποδυνάμωσης ή ανανέωσης του έθνους, ενδεικτικές ενός κόσμου διάδοχου, αλλά και πολύ διαφορετικού εκείνου της 28ης Οκτωβρίου 1940.
Περιεχόμενο για συνδρομητές
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου από tovima.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
