Ιούνιος 2050. Η κίνηση είναι αυξημένη στην παραλία του Ελληνικού. Υστερα από χρόνια οι λουόμενοι μπορούν να απολαύσουν ξανά τα νερά του Σαρωνικού. Η ενεργοποίηση του νέου αυτόματου συστήματος προστασίας έδωσε επιτέλους λύση στο πρόβλημα των μεδουσών. Η μεγάλη περιβαλλοντική κρίση του 2030 οδήγησε στην άνοδο της θερμοκρασίας της θάλασσας κατά 3 βαθμούς, απειλώντας τον τουρισμό με ολοκληρωτική καταστροφή. Ολα αυτά όμως φαίνονται ξεχασμένα καθώς Σαουδάραβες, Ισραηλινοί, συνταξιούχοι Γερμανοί αλλά και η ελληνόφωνη ελίτ απολαμβάνουν και πάλι την παραλία κάτω από τους πύργους του Ελληνικού. Εντυπωσιακές πολυκατοικίες με ιδιαίτερη μορφολογία και μεγάλους εξώστες καταλαμβάνουν όλο το μέτωπο της παραλιακής οδού από το Φάληρο έως τη Βουλιαγμένη. Για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, ο παραλιακός δημόσιος χώρος αποτελεί τη μοναδική δυνατότητα απόλαυσης του ελληνικού καλοκαιριού καθώς το ενδιαφέρον της γιγάντιας ασιατικής μεσαίας τάξης αρχικά και η περιβαλλοντική κρίση στη συνέχεια κατέστησαν τα νησιά απρόσιτα. Η πόλη διασκεδάζει πλέον στην παραλία σε έναν προνομιακό δημόσιο χώρο. Η Αθήνα έχει στραφεί οριστικά στη θάλασσα εγκαταλείποντας τη μακροχρόνια εξάρτησή της από την Ακρόπολη.
Ο ανταγωνισμός με τα νότια παράλια βοήθησε το ιστορικό κέντρο της πόλης να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητά του. Η μετακίνηση των δραστηριοτήτων αναψυχής στο παραλιακό μέτωπο μετέτρεψε το Κέντρο σε μια μονότονη τουριστική ζώνη, γεμάτη από πολυτελή ξενοδοχεία και καταλύματα Airbnb. Ομως η ευρηματική απόφαση του Δήμου Αθηναίων να παραχωρήσει μεγάλα κενά κτίρια για την εγκατάσταση παραρτημάτων διεθνών πανεπιστημίων άλλαξε εντελώς την εικόνα και την ανθρωπογεωγραφία της περιοχής. Το brand «Αθήνα» προσέλκυσε το ενδιαφέρον των μεγαλύτερων αμερικανικών και βρετανικών ιδρυμάτων. Τα εγκαταλελειμμένα κτίρια γραφείων βρήκαν ξανά ζωή ως φοιτητικές κατοικίες. Νεαροί Ινδοί, Κινέζοι και Αραβες πλημμύρισαν τους δρόμους και τα καφέ, εκμεταλλευόμενοι τη μοναδική δυνατότητα να σπουδάσουν γύρω από τα ερείπια του κλασικού πολιτισμού.
Οι κάτοικοι της Αθήνας έχουν ξεπεράσει τα 4.000.000 παρά τη συρρίκνωση του ελληνόφωνου πληθυσμού. Η κλιματική κρίση οδήγησε σε ένα τεράστιο κύμα μετανάστευσης από την Ασία και την Αφρική προς την Ευρώπη. Ευκατάστατοι επενδυτές από τη Μέση Ανατολή προχώρησαν στην αγορά πολυτελών διαμερισμάτων με θέα στη θάλασσα αλλά και στην Ακρόπολη. Ενώ εκατομμύρια εξαθλιωμένων Αφρικανών αναζήτησαν καλύτερη ζωή στον Βορρά, με τις μεσογειακές πόλεις να αποτελούν τον πρώτο προορισμό. Η ομοιογενής ελληνική πόλη του 20ού αιώνα κατακερματίστηκε και απέκτησε χαρακτηριστικά έντονης κοινωνικής πόλωσης. Οι περιοχές με θέα στη θάλασσα και στην Ακρόπολη συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον των επενδυτών και της ελληνόφωνης ελίτ. Καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του νέου χάρτη είχε η ολοκλήρωση του δικτύου του μετρό. Η νέα μεσαία τάξη αναδιατάχθηκε γύρω από τους σταθμούς των οκτώ γραμμών. Ενώ το πρεκαριάτο αναζήτησε οικονομική στέγη στις γκρίζες ζώνες που δεν κάλυψε το δίκτυο. Οι ανακατασκευασμένες πολυκατοικίες του 20ού αιώνα αποτέλεσαν για μια ακόμη φορά το χωνευτήρι του ετερογενούς πληθυσμού. Οι ακάλυπτοι χώροι μεταξύ των πολυκατοικιών ενοποιήθηκαν και μετατράπηκαν σε κοινόχρηστες αυλές. Τα δώματα φυτεύτηκαν, ενώ οι όψεις ανασχεδιάστηκαν με την προσθήκη έξυπνων βιοκλιματικών κατασκευών και συστημάτων απορρόφησης του CO2 από την ατμόσφαιρα.
Η Αθήνα καθυστέρησε να αντιδράσει στην επιταχυνόμενη κλιματική αλλαγή. Ομως τη δεκαετία του 2040 ξεκίνησε η κατασκευή του εμβληματικού έργου ανάδυσης του ποταμού Ιλισού. Ενας πράσινος διάδρομος συνδέει πλέον την Εθνική Πινακοθήκη με το ΕΜΣΤ. Η δυνατότητα δημιουργίας του συγκεκριμένου έργου προσφέρθηκε από τη διάδοση των αυτόνομων οχημάτων. Τα δίχως οδηγό αυτοκίνητα αποσύρονται πειθαρχημένα τη νύχτα σε απομακρυσμένους χώρους στάθμευσης, απελευθερώνοντας σημαντικές εκτάσεις δημόσιων χώρων. Το πλάτος του οδοστρώματος μειώθηκε κατά 50% προσφέροντας τη δυνατότητα δημιουργίας οραματικών έργων όπως ο νέος ποταμός Ιλισός. Δεν πρόκειται βέβαια ακριβώς για ποταμό, αλλά για ένα σύνθετο έργο διαχείρισης των βρόχινων υδάτων. Το τροπικό πλέον μεσογειακό κλίμα, το οποίο χαρακτηρίζεται από απότομες και έντονες βροχοπτώσεις, οδήγησε στην ανάγκη αναθεώρησης των υδραυλικών δικτύων. Τα νερά της βροχής συλλέγονται πλέον στα πράσινα δώματα των πολυκατοικιών και στις μαλακές επιφάνειες των παλαιών οδοστρωμάτων και καταλήγουν σε μια νέα τεχνητή, φυτεμένη κοίτη στο ίχνος του παλαιού χειμάρρου.
Η Αθήνα πέρασε διαδοχικές κρίσεις κατά το πρώτο μισό του 21ου αιώνα. Η μεταναστευτική κρίση, οι πανδημίες, οι διαδοχικές οικονομικές και πολιτικές κρίσεις, αλλά κυρίως η μεγάλη περιβαλλοντική κρίση έφεραν την πόλη στο χείλος της καταστροφής. Ομως, σε βάθος χρόνου η κοινωνία ωρίμασε, η τεχνολογία έδωσε λύσεις και οι οραματικές ιδέες των αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων εισακούστηκαν. Είτε κολυμπώντας στο παραλιακό μέτωπο είτε ατενίζοντας την πόλη μέσα από τα αυτόνομα αυτοκίνητα είτε περπατώντας στην κοίτη του νέου Ιλισού, οι κάτοικοι της Αθήνας του 2050 ατενίζουν πλέον το μέλλον με αισιοδοξία.
Ο κ. Πάνος Δραγώνας είναι αρχιτέκτων, καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών.
