Η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας αποτελεί τον βασικό κορμό των περισσότερων προγραμμάτων ελληνικών σπουδών σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Tα μαθήματα γλώσσας συνήθως συνοδεύονται από μαθήματα ιστορίας, λογοτεχνίας και πολιτισμού, με τα μαθήματα γλώσσας να έχουν, δυστυχώς, τους λιγότερους φοιτητές.
Σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα της κατάταξης της αμερικανικής Εταιρείας Σύγχρονων Γλωσσών (Modern Language Association), η ελληνική γλώσσα ανήκει στις λεγόμενες Less Commonly Taught Languages, δηλαδή στις γλώσσες με τη μικρότερη απήχηση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση των ΗΠΑ. Κατά συνέπεια, εξαιτίας του χαμηλού αριθμού φοιτητών, τα μαθήματα ελληνικής γλώσσας κινδυνεύουν να αφαιρεθούν από κάποια προπτυχιακά προγράμματα σπουδών σε πανεπιστήμια που δεν διαθέτουν τους απαραίτητους πόρους να τα διατηρήσουν.
Ομως, παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις πολλών για το μέλλον της ελληνικής γλώσσας στις ΗΠΑ, ο αριθμός των φοιτητών οι οποίοι ενδιαφέρονται για τα νέα ελληνικά είναι μεν μικρός, αλλά σταθερός και πολύ ποιοτικός. Οσοι και όσες αποφασίζουν να μάθουν ελληνικά, δείχνουν ουσιαστικό ενδιαφέρον για τη γλώσσα και τον πολιτισμό. Είναι άτομα με πολυσχιδή ενδιαφέροντα, ακαδημαϊκή προοπτική και κυρίως αγάπη για την Ελλάδα. Είναι οι νέοι φιλέλληνες!
Οι τάξεις των νέων ελληνικών αποτελούν ένα όμορφο μωσαϊκό από φοιτητές διαφόρων εθνικοτήτων, αλλά και φοιτητές ελληνικής καταγωγής («φοιτητές γλώσσας κληρονομιάς», «heritage language students»). Ο πλούτος αυτός στο φοιτητικό σώμα ενισχύει τη γλωσσολογική και πολιτισμική διαφορετικότητα στις τάξεις. Κατά συνέπεια, οι τάξεις των ελληνικών είναι πολύ δυναμικές, γεμάτες ενέργεια, που μετατρέπουν τη διδασκαλία των ελληνικών σε χαρά και δημιουργία. Απαιτούν επίσης ενημερωμένο εκπαιδευτικό προσωπικό που καλείται να αντιμετωπίσει τις καθημερινές προκλήσεις.
Οι προκλήσεις για τον εκπαιδευτικό είναι πολλές. Πώς θα γίνει το μάθημα των ελληνικών ελκυστικό σε φοιτητικό κοινό με τόσο διαφορετικά ενδιαφέροντα; Πώς θα ισορροπηθεί το γενικό σχέδιο του μαθήματος με τα εξειδικευμένα ενδιαφέροντα των φοιτητών; Επίσης, η έρευνα για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας ξεκίνησε πρόσφατα, περίπου τα τελευταία 40 χρόνια, με αποτέλεσμα η απαραίτητη ενημέρωση για τις τελευταίες παιδαγωγικές μεθόδους διδασκαλίας γλωσσών να προέρχεται κυρίως από την έρευνα σε άλλες γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, ασιατικές γλώσσες). Τέλος, η σύγχρονη διδασκαλία ελληνικών οφείλει να ακολουθεί όσο γίνεται τα επιτεύγματα της τεχνολογίας τα οποία προσφέρουν άπειρες δυνατότητες συνεργασιών.
Το μέλλον των νέων ελληνικών στις ΗΠΑ θα ενισχυθεί αν συνδυαστεί με σύγχρονες μορφές διδασκαλίας που υπερβαίνουν τα όρια της καθιερωμένης τάξης. Η προσέγγιση αυτή («εκμάθηση της γλώσσας πέρα από την τάξη», «Language Learning Beyond the Classroom») προσφέρει καινούργια μεθοδολογικά και παιδαγωγικά εργαλεία. Η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας πρέπει να ξεπεράσει τη διχοτόμηση της διδασκαλίας για «το μοναστήρι ή την αγορά» («monastery or marketplace»), δηλαδή από τη μια την εκμάθηση της γλώσσας μόνο μέσα στην περιορισμένη τάξη με στόχο γραμματικές δεξιότητες, ή από την άλλη την επικοινωνιακή χρήση της γλώσσας με στόχο τη διεκπεραίωση συναλλαγών.
Απειρες είναι οι δραστηριότητες με τις οποίες μπορεί να εμπλουτιστεί η διδασκαλία των ελληνικών (δημιουργική γραφή, τέχνες και θέατρο, εθνογραφικά προγράμματα, εκπαιδευτικές εκδρομές κ.ά.) Κυρίως όμως, οι σημερινές τεχνολογικές εξελίξεις επιτρέπουν συνεργασίες που μέχρι πρότινος ήταν αδύνατες. Πρωτοβουλίες όπως η τηλε-συνεργασία (telecollaboration) μεταξύ αμερικανικών προγραμμάτων με ελληνικούς φορείς (πανεπιστήμια, ινστιτούτα, δήμους κ.λπ.) διευρύνουν τις δυνατότητες διδασκαλίας και εκμάθησης της ελληνικής.
Με βάση τη διδακτική εμπειρία μου τα τελευταία 16 χρόνια στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, θεωρώ πως υπάρχει μέλλον για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και τα προγράμματα ελληνικών σπουδών στις ΗΠΑ. Μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι ότι τα ελληνικά θα συνεχίσουν να έχουν ανταπόκριση, αν βέβαια υπάρχει πολιτική βούληση και ευελιξία.
Στο χέρι μας είναι να συνεχίσουμε να διδάσκουμε στις επόμενες γενιές την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό. Για να διασφαλίσουμε την ύπαρξη αυτών των προγραμμάτων χρειάζεται η οικονομική (και όχι μόνο) αρωγή των ελληνικών κοινοτήτων της Αμερικής, αλλά και του ελληνικού κράτους. Στόχος μας είναι να εδραιωθεί η πεποίθηση στις εκάστοτε διοικήσεις των πανεπιστημίων ότι τα μαθήματα ελληνικών μπορεί να μην κερδίζουν σε αριθμούς όσον αφορά τους εγγεγραμμένους φοιτητές, αλλά αναμφίβολα παρέχουν υψηλής ποιότητας διδασκαλία. Μπορούμε να υποστηρίζουμε με αυτοπεποίθηση πως τα προγράμματα ελληνικής γλώσσας και ελληνικών σπουδών είναι τα μικρά «ελληνικά κοσμήματα» των αμερικανικών πανεπιστημίων.
Η κυρία Μαρία Καλιαμπού είναι Senior Lector στο Stavros Niarchos Foundation Center for Hellenic Studies του Πανεπιστημίου Γέιλ, πρώην πρόεδρος της ομάδας ελληνικών στο Αμερικανικό Συμβούλιο Διδασκαλίας Ξένων Γλωσσών και πιστοποιημένη εξετάστρια ελληνικών του Ινστιτούτου Γλωσσών του αμερικανικού υπουργείου Αμύνης.
