1. Ο κόσμος στα δικά σας μάτια προχωράει γρήγορα ή αργά;

«Πλέον αστραπιαία. Και η αγωνία εσύ να συμβαδίζεις έστω φευγαλέα, το μεγαλύτερο διακύβευμα».

2. Ο,τι είναι προοδευτικό σήμερα γίνεται συντηρητικό στο μέλλον;

«Στο πέρασμα του χρόνου αλλάζουν οι σημασίες που δίνουμε στις λέξεις. Για παράδειγμα, το πολίτευμα της αρχαίας Αθήνας ελάχιστη σχέση είχε με αυτό που εμείς σήμερα αποκαλούμε δημοκρατία. Ο φιλελευθερισμός επίσης στην αρχή του ήταν ένα προοδευτικό, ριζοσπαστικό σχεδόν κίνημα, ως αντίβαρο στη μοναρχία, ενώ σήμερα οι συνδηλώσεις του ρέπουν κυρίως προς τον συντηρητισμό (μεγάλη κουβέντα βέβαια αν αυτό είναι ακριβές). Τα θεμελιακά πάντως στοιχεία της κάθε έννοιας πιστεύω ότι μένουν ακλόνητα. Για παράδειγμα, για να ιδωθεί η πάλη για ισότητα ως συντηρητισμός πρέπει να λάβουν χώρα εξωφρενικές λογικές ακροβασίες».

3. Υπάρχει κάποιο πολιτικό γεγονός το οποίο να θεωρείτε ως εμπειρία που σας διαμόρφωσε (ή σας επηρέασε);

«Φυσικά. Η πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος στην Αλβανία, το 1991. Εγώ ήμουν 3 ετών βέβαια και δεν το βίωσα παρά αργότερα, από τις διηγήσεις της οικογένειάς μου αλλά και όλα τα βαρίδια που αυτή επιφορτίστηκε από τη ζωή σε μια τέτοια πραγματικότητα. Είχε γράψει ο Αλέξης Ζήρας πριν από χρόνια σε μια από τις πρώτες κριτικές για βιβλίο μου πως είχα «μάλλον ζήσει στο ψυχορράγημα του παλιού ολοκληρωτικού καθεστώτος της Αλβανίας», θέλοντας να ερμηνεύσει το ύφος μου. Τότε ήμουν 25 χρονών και δεν το είχα καταλάβει τόσο. Τώρα πια μπορώ να πω ότι πράγματι γεννήθηκα σε έναν καταρράκτη της Ιστορίας».

4. Εγκαταλείψατε κάποια πολιτική σας πεποίθηση στην πορεία του χρόνου;

«Πολλές. Αλλάζω συνεχώς και αδιάλειπτα (θέλω να ελπίζω προς το καλύτερο) και θεωρώ τη «συνέπεια» μια από τις πιο υπερτιμημένες αρετές, που έχει να κάνει με τη δυσκολία του ατόμου να παραδέχεται τα λάθη του. Να αμφισβητεί επώδυνα δηλαδή τον εαυτό του και να αντιλαμβάνεται ότι πέρασε ένα μέρος της μοναδικής και ανεπανάληπτης ζωής του κουβαλώντας μια μικρή ή μεγάλη χίμαιρα».

5. Ποιο θεωρείτε πως είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας μας;

«Η προγονοπληξία, και το λέω συνέχεια. Δεν αναφέρομαι σε περικεφαλαίες και επικλήσεις στον Δία ή στον Περικλή, αλλά σε μια ασυναίσθητη, χωνεμένη αίσθηση ανωτερότητας και άκοπης κληρονόμησης λαμπρών επιτευγμάτων. Αυτό δίνει ένα διαρκές άλλοθι για αποτυχίες, υπερκαλύπτει ελλείμματα και αδυναμίες, θολώνει την κάθε λογής στοχοθεσία. Είναι σαν κάποιους τραγουδιστές, ηθοποιούς ή επιχειρηματίες που έχουν επιτυχημένους γονείς και μια ζωή ταλανίζονται επειδή δεν μπορούν να δημιουργήσουν οι ίδιοι κάτι εξίσου αξιόλογο».

6. Ησασταν ή όχι δημοφιλής στο σχολείο; Και τι σας έμαθε αυτό για τη ζωή;

«Μπορώ να πω ότι ήμουν, αλλά με έναν τρόπο που νομίζω δεν με ικανοποιούσε. Εβγαινα, π.χ., ψηλά στις εκλογές που συμμετείχα, αλλά ήταν κυρίως επειδή ήμουν καλός μαθητής, ενώ τα υπόλοιπα στοιχεία της προσωπικότητάς μου παρέμεναν εν κρυπτώ. Εμαθα λοιπόν ότι συχνά οι άνθρωποι αγαπούν τους άλλους για τους λάθος λόγους».

7. Υπάρχουν ακόμη ανατρεπτικές ιδέες;       

«Υπάρχουν, εννοείται. Απλώς αλλάζουν και αυτές ανά τους αιώνες. Δείτε, π.χ., τι γίνεται με την πρόσφατη έκρηξη της τεχνητής νοημοσύνης: θα χρειαστούμε πολλές τέτοιες ιδέες για να αντιμετωπίσουμε τις νέες προκλήσεις που θα ανακύψουν. Ακόμα και οι ερμηνείες μας για το παρελθόν όμως, για όσα έχουν ήδη συμβεί, μπορεί να καταλήγουν κάποτε ανατρεπτικές».

8. Ποιο βιβλίο σχετικά με την πολιτική θα συστήνατε ανεπιφύλακτα;

«Είναι πιο πολύ ιστορίας και ανθρωπολογίας, αλλά θα πρότεινα την Αυγή των πάντων των Ντέιβιντ Γκρέιμπερ και Ντέιβιντ Γουένγκροου σε μετάφραση Χριστόδουλου Λιθαρή που κυκλοφόρησε τον Μάρτιο στα ελληνικά από τις εκδόσεις Διόπτρα. Με αρκετά μπορεί να διαφωνήσει κανείς, αλλά ο τρόπος που επιχειρεί να αμφισβητήσει ριζωμένες γνώσεις για την οργάνωση της κοινωνίας είναι απολαυστικός και γεννά ενδιαφέρουσες συζητήσεις, κάτι που ειδικά στις μέρες μας το χρειαζόμαστε».

9. Με τι δεν έχετε συμφιλιωθεί ακόμη στη ζωή ή αργήσατε να συμφιλιωθείτε;

«Με το ότι δεν μπορείς να κάνεις το παραμικρό για τις συνθήκες υπό τις οποίες έρχεσαι στον κόσμο».

10. Τι θα λέγατε πως απαντά καλύτερα στις υπαρξιακές μας αγωνίες; Η φιλοσοφία; Η τέχνη; Η θρησκεία; Κάτι άλλο;

«Σίγουρα διαφορετικά πράγματα λειτουργούν για τον καθένα. Υπερτερεί η τέχνη, γιατί από όσα παραθέσατε είναι η μόνη που δεν προσπαθεί σώνει και ντε να δώσει απαντήσεις, αλλά αποδέχεται, ενσωματώνει και αναπαριστά το άρρητο των εμπειριών και των αγωνιών μας. Δεν υπάρχει όμως τέχνη ανώτερη από αυτή του ζην: η ενεργητική βίωση της ζωής, η vita activa που έλεγε κι η Αρεντ, είναι αυτή που διαλύει όσο τίποτε άλλο τις σκιές της».

11. Ποιο πρόσωπο, ιστορικό ή από τον σύγχρονο κόσμο, θα επιλέγατε ως προνομιακό σας συνομιλητή;

«Τον Νεύτωνα».

12. Θα γυρνούσατε τον χρόνο πίσω; Και για ποιον λόγο;

«Θεωρητικά (ή και λογοτεχνικά) ναι, μπορώ να σκεφτώ 2-3 περιπτώσεις. Στην πραγματικότητα όμως, αν υποθέσουμε ότι θα μπορούσε ποτέ να καταστεί κάτι τέτοιο δυνατό, δεν θα το επέλεγα».

13. Ποια συμβουλή ζωής θα δίνατε στον έφηβο εαυτό σας;

«Να μην πιστεύει οποιαδήποτε σκέψη περνάει από το μυαλό του».

14. Και ποιο ανάγνωσμα θα συστήνατε σε έναν έφηβο σήμερα;

«Κάτι ευχάριστο και περιπετειώδες, ώστε να αγαπήσει το διάβασμα και να μην το συνδέσει με καταναγκασμό. Τα κόμικς είναι μια πολύ καλή ιδέα, τα οποία μπορεί να ποικίλλουν εκπληκτικά (από παπιά του Μπαρκς μέχρι γκράφικ νόβελ) και να ερεθίσουν από νωρίς τη φαντασία».

15. Θα συμφωνούσατε πως όλα, τελικά, είναι πολιτική;

«Οπωσδήποτε. Αυτό όμως δεν σημαίνει και κάτι εν τέλει. Οχι επειδή «αν όλα είναι πολιτική, τότε τίποτα δεν είναι», αλλά επειδή το «όλα» δεν σημαίνει και «ίσης επίδρασης ή κατεύθυνσης». Κάποιες δυνάμεις ή δράσεις μπορεί να εξουδετερώνουν άλλες με αποτέλεσμα η πολιτική αλλαγή να καταλήγει μηδενική – κάποιες άλλες μπορεί να είναι αμελητέες. Και ένας κόκκος άμμου άμμος είναι, δεν κάνει διαφορά όμως αν τον ρίξεις σε μια παραλία».