Aρκετοί φιλόσοφοι έχουν συμφωνήσει πως όσο πιο βαθιά καταφέρνεις να φτάσεις στην όποια ουσία των πραγμάτων, μέσα από τον στοχασμό και τη συνθετική σκέψη ή ακόμη και τη διαίσθηση, τόσο πιο βαθιά κατεβαίνεις σε ένα σκοτάδι που δεν έχει διέξοδο. Πιστεύεις πως πλησιάζεις αλλά απομακρύνεσαι, γιατί κάθε καινούργιο που ανακαλύπτεις ή υποψιάζεσαι σου ανοίγει νέες διαδρομές σε έναν αχαρτογράφητο λαβύρινθο.
Οταν ήμουν μικρός, συνήθιζα να σπάω τα παιχνίδια μου για να δω πώς δουλεύουν. Με ενδιέφερε να δω τον μηχανισμό τους. Γιατί το περιπολικό που μου είχε φέρει η νονά μου αναβόσβηνε το φως της σειρήνας μόνο όταν έστριβε; Και πώς έστριβε; Το ανακάλυπτα, αλλά μετά δεν είχα παιχνίδι να παίξω, είχα μπροστά στα μάτια μου την αλήθεια αποσυναρμολογημένη, μια διαλυμένη απόδειξη του πώς δουλεύουν τα πράγματα, ορθή μεν, άχρηστη δε. Η ροή είχε διαρραγεί, η χαρά είχε δώσει τη θέση της σε μια γνώση που απομάγευε το παιχνίδι.
Δεν απαξιώνω τη σκέψη και τον στοχασμό – προς Θεού! – ούτε την αναλυτική ικανότητα και την ανάγκη του ανθρώπου να ερμηνεύει, στην προσπάθειά του να αποκτήσει έλεγχο επάνω σε ό,τι δεν μπορεί να αντέξει. Ομως πολλές φορές η επιλογή σου να αφεθείς στη ροή του νερού και να μην προσπαθήσεις να την αναλύσεις και να την τιθασεύσεις μέσα σε κάποια βεβαιότητα αποδεικνύεται σωτήρια. Κρατάει το μυαλό σου στη θέση του. Είτε έχει να κάνει με την ερμηνεία του κόσμου και της κοινωνίας είτε – και εδώ έχουμε όλοι τα θέματά μας – έχει να κάνει με τις σχέσεις μας με τους άλλους.
Η συγγραφέας και καθηγήτρια Ψυχολογίας Φωτεινή Τσαλίκογλου, σε μια πρόσφατη συνέντευξή της στην Αγγελική Σπανού στο News 247, με αφορμή το τελευταίο της βιβλίο «Ο Ελληνας ασθενής», στην ερώτηση αν οι ψυχολόγοι ερμηνεύουν τις ανθρώπινες συμπεριφορές, έδωσε μια εξαιρετική απάντηση:
«Οι ανθρώπινες σχέσεις βιώνονται, δεν αναλύονται. Το ανερμήνευτο κομμάτι της συμπεριφοράς μας δεν είναι εμπόδιο στην επικοινωνία. Αντίθετα, η βία της ερμηνείας τινάζει στον αέρα τις σχέσεις των ανθρώπων. Συχνά πυκνά ψυχολόγοι, ψυχοθεραπευτές, ψυχίατροι κ.λπ. αφήνονται σε έναν καταιγισμό ερμηνειών που νοθεύει την ίδια την επικοινωνία. Η βία της ερμηνείας πληγώνει, διαστρέφει, αποξενώνει».
Πολλά πράγματα απλώς «είναι» και ένα μεγάλο μέρος της επιτυχίας της επικοινωνίας μας και της συμβίωσής μας βασίζεται ακριβώς στην ατελή φύση μας, σε εκείνο το κομμάτι μας που είναι στη σκιά και εκεί πρέπει να μείνει, γιατί δεν δουλεύει πουθενά αλλού. Το μικροσκόπιο και ο μεγεθυντικός φακός είναι δύο εργαλεία που η υπερχρησιμοποίησή τους οδηγεί με ακρίβεια στην απόλυτη μοναξιά.
Και επίσης – και ίσως αυτό ακουστεί ακραίο – ένα μεγάλο μέρος της αγάπης μας προς τους άλλους είναι ακριβώς αυτή η άγνοιά μας για το ποιοι πραγματικά είναι, για το τι πραγματικά είναι. Ανταλλάσσεις τη γνώση με την αγάπη;
Αλλοι ναι, άλλοι όχι, δεν υπάρχει σωστό και λάθος.
Ο κ. Οδυσσέας Ιωάννου είναι συγγραφέας – στιχουργός.
