«Τρίγωνο του Διαβόλου» («Τρίγωνο των Βερμούδων») θυμίζει η εκκλησιαστική κρίση στην Ουκρανία με τρεις πλευρές.
1. Η πολιτικοποίηση των ορθοδόξων προκαθημένων της Μόσχας στη Ρωσία του Πούτιν και της Κ/Πολης στις ΗΠΑ του Τραμπ. Ανέκαθεν τα δύο πρωτοκορυφαία πατριαρχεία των ελληνόφωνων και των μη ελληνόφωνων (κυρίως σλαβόφωνων) ορθοδόξων είχαν προσάρτηση και εξάρτηση από τις δύο Υπερδυνάμεις.
Η Αμερική στήριζε και υποστήριζε το Φανάρι στην ψυχροπολεμική εποχή. Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας ως Αρχιεπίσκοπος Αμερικής μετέβη στην Κ/Πόλη με το προεδρικό αεροσκάφος του Τρούμαν. Ο νυν «Πράσινος» Πατριάρχης ευοδώνεται στις περιβαλλοντικές του πρωτοβουλίες επί 25ετία από τις ΗΠΑ, οι οποίες ανεπιτυχώς ρητορεύουν υπέρ της επαναλειτουργίας τής από το 1971 κλειστής Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.
Με την Αυτοκεφαλία της Ουκρανίας ευνοείται η πολιτική των ΗΠΑ να πληγεί το «μαλακό υπογάστριο» της Ρωσίας, ο σιτοβολώνας της Ουκρανίας. Ετσι βαθαίνει το ρήγμα δυτικόφιλων – ρωσόφιλων Ουκρανών και παγιώνεται ο άτυπος διχασμός της πολύπαθης χώρας σε ανατολική ρωσόφιλη (Ντόνετς) και σε δυτική «φιλευρωπαϊκή» Ουκρανία (Κίεβο).
Ενα αυτοκέφαλο Πατριαρχείο του Κιέβου συμβολίζει συνειδησιακά μέσα στον πιστό λαό και τον φανατισμένο όχλο την ουκρανική αντιπολίτευση στη Μόσχα και τη συναφή πρόσδεση της χώρας σε ΗΠΑ, ΕΕ και ΝΑΤΟ με ορατή την πολεμική περικύκλωση της Ρωσίας.
Το πολιτικό πρόβλημα Ρωσίας – Αμερικής στην Ουκρανία γίνεται θρησκευτικό ζήτημα αναμοχλεύοντας την οργίλη λαϊκή συνείδηση και αναδεύοντας απαίσιες ιστορικές μνήμες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Με την πολιτικοποίηση του ουκρανικού «γόρδιου δεσμού» διά της εκκλησιαστικής Αυτοκεφαλίας μετασχηματίζεται το πολιτικό σε θρησκευτικό, σαν την πρώην Γιουγκοσλαβία του 1990 (Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Κροατία, Κόσοβο: ορθόδοξοι, καθολικοί, μουσουλμάνοι). Αντί του κατευνασμού επέρχεται διέγερση και έμμεση αλλά σαφής προτροπή σε βιαιοπραγίες και αιματοχυσία.
2. Ο ρωσικός πανσλαβισμός της Μόσχας από τον 19ο αιώνα και ενωρίτερα μάλιστα αναβιώνει μετασοβιετικά με τον «νεοβυζαντινισμό» του Πούτιν και τη θεοκρατική ιδεολογία του μοναστηριακού Κύκλου Στρεζένσκι. Η θεωρία περί Μόσχας ως «Τρίτης Ρώμης» μετά τη «φραγκοκρατούμενη» Πρώτη / Πρεσβυτέρα Ρώμη και την «τουρκοκρατούμενη» Νέα Ρώμη / Κ/Πολη πρυτάνευσε μέσα στην τσαρική θεοκρατία.
Προβλήθηκε επί σοβιετικής αθεΐας από την εξόριστη ρωσική Διασπορά σε Ευρώπη (Αγ. Σέργιος στο Παρίσι) και Αμερική (αυτοκέφαλη «Αμερικανική Ορθοδοξία»: «Μετροπόλια»). Μετασοβιετικά υιοθετήθηκε από τον «νεοβυζαντινισμό» του Πούτιν με την περιβόητη «Ρωσική Ιδέα» ως τη «Νέα Αυτοκρατορία» παγκοσμίως, σαν θεοκρατία του 21ου αιώνα χωρίς τσάρο, αλλά με απομίμηση του Μ. Κωνσταντίνου στο Βυζάντιο.
Ο πολιτικός πανσλαβισμός ταλάνισε τον Αγιον Ορος με απόπειρα ρωσικής διείσδυσης από τον 19ο αιώνα. Επίσης ταλαιπώρησε τους Αγίους Τόπους με τη διαβόητη «Αυτοκρατορική Ορθόδοξη Εταιρεία της Παλαιστίνης» ως το θρησκευτικό πρακτορείο της ρωσικής κρατικής πολιτικής στο εξωτερικό από τον τσάρο μέχρι και τον Πούτιν.
Το Βατοπαίδι με ρωσόφιλους κύπριους μοναχούς θεοκρατικών ιδεολογημάτων, προπαγανδιστικά πρακτορεία ειδήσεων και εθνικιστικές θρησκευτικές εφημερίδες στην Ελλάδα, πλουσιοπάροχες πολιτιστικές εκδηλώσεις, υποτροφίες σε νέους ερευνητές και ο θρησκευτικός τουρισμός είναι οι ιμάντες του πανσλαβισμού στη χώρα μας πρόσφατα.
Η Ουκρανία με την προσάρτησή της στη Μόσχα εκκλησιαστικώς συμβολίζει την εξάρτησή της από τη Ρωσία πολιτικά και πολιτιστικά. Αλλωστε ο εκχριστιανισμός των Ρώσων έλαβε χώρα στην Ουκρανία, τη «Μικρή Ρωσία», σε αντιδιαστολή προς τη «Λευκή Ρωσία» (Λευκορωσία) και τη «Μεγάλη Ρωσία» ή «Μητέρα Ρωσία».
Η σχέση Ελλάδας – Κύπρου αντικατοπτρίζεται στη συνάφεια Ρωσίας – Ουκρανίας ιστορικά, γλωσσικά, εθνικά, πολιτιστικά και θρησκευτικά. Αν η Κύπρος είναι το διεθνές βαρόμετρο της χώρας μας (Κυπριακό 1950-1960, Διχοτόμηση 1974), η Ουκρανία διαδραματίζει ανάλογο ρόλο για τη Ρωσία.
Χάνοντας την Ουκρανία εκκλησιαστικώς η Μόσχα, με την Αυτοκεφαλία του Φαναρίου, θα χάσει την «Τρίτη Ρώμη» και τη «Ρωσική Ιδέα». Εμμένοντας για την εξάρτηση της Ουκρανίας από τη Μόσχα αναδεικνύει τον εαυτό της ως το «αντίπαλον δέος» της ελληνόφωνης Ορθοδοξίας, σαν δήθεν τον πρόμαχο «γνησίων ορθοδόξων» του παλαιού ημερολογίου και τον τάχα ηγήτορα της παγκόσμιας θεοκρατίας των ορθοδόξων.
3. Ο συγκεντρωτισμός του Φαναρίου, ο αυταρχισμός αντί της συνοδικότητας, η «βατικανοποίηση» της Κ/Πολης με τη σταδιακή απομάκρυνση της «πράσινης πατριαρχίας» από τη συναινετική πατριαρχία ενός Αθηναγόρα και την ταπεινόφρονα πατριαρχία του διαδόχου του Δημητρίου οδήγησαν στην όξυνση του ουκρανικού ζητήματος. Η διαβόητη φράση «η Κ/Πολη δεν απειλεί, ούτε απειλείται» είναι πολιτικάντικη κορόνα και όχι εκκλησιαστικός λόγος, που ευτυχώς δεν ελέχθη από τον Οικουμενικό Πατριάρχη αλλά από αυλικούς που είναι βασιλικότεροι του βασιλέως των πάντοτε!
Η Αυτοκεφαλία κυοφορεί Σχίσμα! Αυτό είναι το ύπατο διακύβευμα στην Ουκρανία. Μετά το Σχίσμα Ανατολικής – Δυτικής Εκκλησίας (1054) που δίχασε τον ελληνόφωνο και τον λατινόγλωσσο χριστιανισμό, επαπειλείται στον 21ο αιώνα το Σχίσμα Ελληνοφώνων – Σλαβοφώνων Εκκλησιών. Η Σύνοδος της Κρήτης (2016) ήταν Αγία αλλά όχι Μεγάλη με την απουσία του 1/3 (4 εκ των 14) των ορθοδόξων.
Δεν επιτρέπεται η «πολυτέλεια» ενός σχίσματος ελληνοφώνων και μη ελληνοφώνων (σλαβοφώνων και αραβοφώνων) ορθοδόξων σήμερα πια. Αφορμή είναι ποιος προκαθήμενος υπογράφει την Αυτοκεφαλία: ένας, μόνος και πρώτος ή μαζί με άλλον / άλλους! Για μια υπογραφή αξίζει ένα σχίσμα;
Με παγκόσμια ανθρωπιστική κρίση (γενικευμένη «φτωχοποίηση»), οικολογική απειλή (κλιματική αλλαγή) και ψυχροπολεμικό κλίμα (αμερικανικός απομονωτισμός, βρετανικός ευρωσκεπτικισμός, ευρωπαϊκός εθνικολαϊκισμός) απαγορεύεται ένα σχίσμα ορθοδόξων συνειδήσεων.
Μια αυτοκέφαλη Ουκρανία θα σημάνει μια ακέφαλη Ορθοδοξία με «δικέφαλη» ηγεσία (Κ/Πόλεως και Μόσχας).
Ο κ. Μάριος Π. Μπέγζος είναι προκοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (www.mariosbegzos.edu.gr // mbegzos@theol.uoa.gr).
