Η αναθεώρηση του Συντάγματος είναι αναγκαία για να επιτευχθεί ο θεσμικός εκσυγχρονισμός της χώρας. Λόγοι κοινωνικοί, οικονομικοί, εκπαιδευτικοί και εθνικοί συνηγορούν υπέρ της πρότασης και για την τροποποίηση του άρθρου 16 του Συντάγματος, ώστε να επιτραπεί και στην Ελλάδα η ίδρυση και λειτουργία, βεβαίως υπό την εποπτεία του κράτους, μη κρατικών ΑΕΙ.
Η συνταγματική ρύθμιση της Ανώτατης Παιδείας, όπως έχει σήμερα, δεν έχει στο σύνολό της εσωτερική συνέπεια και αξιόλογη διαφάνεια. Ο αποκλεισμός μη δημόσιων φορέων από την τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ένα curiosum, της ελληνικής συνταγματικής τάξης, της μόνης χώρας στην Ευρωπαϊκή Ενωση που περιλαμβάνει στο Σύνταγμά της τέτοια απαγόρευση.
Στόχος είναι να καταστεί η πατρίδα μας κέντρο Παιδείας και πολιτισμού, να περιοριστεί η φυγή καθηγητών και φοιτητών στο εξωτερικό, και να αναβαθμιστεί η λειτουργία των δημόσιων ιδρυμάτων. Συνεπώς, αυτό το οποίο θέλουμε είναι να διασφαλιστεί ότι τα μη δημόσια εκπαιδευτικά ιδρύματα που θα δημιουργηθούν θα είναι υψηλής επιστημονικής στάθμης. Η δημιουργία μη κρατικών ΑΕΙ θα εισαγάγει μια υγιή άμιλλα με τα δημόσια, που θα οδηγήσει συνολικά σε βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης.
Είναι αναγκαία η νομοθετική πρόβλεψη από εκτελεστικό του Συντάγματος νόμο, τόσο του νομικού τύπου που θα λάβουν τα μη κρατικά ιδρύματα όσο και των προϋποθέσεων, κριτηρίων, όρων και κανόνων λειτουργίας τους, με σκοπό να διασφαλίζεται το υψηλό ποιοτικό επίπεδο εκπαίδευσης και να περιφρουρούνται το κύρος και η αξιοπιστία ενός θεσμού, που μπορεί να προσφέρει πολλά στην πατρίδα μας. Ετσι, θα θεσμοθετηθεί ένα καλό ρυθμιστικό πλαίσιο, ώστε να ιδρυθούν και να λειτουργήσουν στη χώρα μας υψηλού επιπέδου μη κρατικά ΑΕΙ.
Θα ήθελα, λοιπόν, ενδεικτικά να αναφέρω ορισμένες προϋποθέσεις και όρους που θεωρώ ότι πρέπει να συμπεριληφθούν στον εκτελεστικό του Συντάγματος νόμο.
Πρώτον, να υπάρξει επίσημη διατύπωση της βασικής αποστολής και επιδίωξης του ιδρύματος και εκπλήρωση των σκοπών του στο πλαίσιο της τήρησης του Συντάγματος και των νόμων. Να εξασφαλίζεται η αυτοδιοίκηση, καθώς και η επιστημονική και διδακτική αυτοτέλεια.
Δεύτερον, να υπάρχει επαρκής προσφορά διδακτικής ύλης, για να διασφαλίζεται ο επιστημονικός χαρακτήρας της διδασκαλίας και της έρευνας. Δημοσιευμένο και συγκεκριμένο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών, ώστε να μπορεί να ανταγωνιστεί τα ελληνικά και τα ξένα εκπαιδευτικά ιδρύματα με υψηλό επίπεδο σπουδών.
Τρίτον, αναλυτικός κανονισμός λειτουργίας του ιδρύματος, που θα περιγράφει με σαφήνεια την οργάνωση και τη διοίκησή του.
Τέταρτον, αυστηρά επιλεγμένο διδακτικό προσωπικό, που να έχει τα ίδια ακριβώς με τα μέλη ΔΕΠ των δημόσιων πανεπιστημίων ακαδημαϊκά προσόντα και να είναι αριθμητικά επαρκές. Η διαδικασία πρόσληψης του προσωπικού οφείλει να είναι ενιαία και διαφανής και οι αποφάσεις πλήρως αιτιολογημένες.
Πέμπτον, συγκεκριμένη και διαφανής διαδικασία εισαγωγής σπουδαστών. Επαρκής υλικοτεχνική υποδομή, χώροι διδασκαλίας και αναψυχής, βιβλιοθήκη, εργαστήρια και εγκαταστάσεις, σύμφωνα με τις προδιαγραφές που θα τεθούν και θα έχουν να κάνουν με ιδρύματα τα οποία προσφέρουν διδασκαλία και έρευνα.
Εκτον, οικονομική διαφάνεια, που να διασφαλίζεται με την ύπαρξη και δημοσίευση προϋπολογισμού και απολογισμού εσόδων και εξόδων.
Εβδομον, η ισότητα ευκαιριών θα διασφαλίζεται με βάση σύστημα παροχής υποτροφιών από τα ίδια τα ιδρύματα στους οικονομικά ασθενέστερους που προτιμούν να σπουδάσουν στα μη δημόσια ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Ογδοον, η συνύπαρξη των μη δημόσιων ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με τα δημόσια θα τοποθετηθεί σε ένα προκαθορισμένο και σαφές πλαίσιο λειτουργίας, το οποίο θα υπάγεται στις ίδιες διαδικασίες που προβλέπονται από το Εθνικό Σύστημα Αξιολόγησης. Θα αξιολογούνται με τον ίδιο τρόπο τα δημόσια και τα μη δημόσια ιδρύματα.
Ενατον, σε καμία περίπτωση δεν θα υπάρχει χρηματοδότηση της Πολιτείας στα ιδρύματα αυτά. Η χρηματοδότηση και οι πόροι θα είναι αποκλειστικά δικό τους θέμα.
Η πλήρωση των προϋποθέσεων αυτών θα πρέπει να ελέγχεται από την Πολιτεία, τόσο αρχικά κατά τη χορήγηση της άδειας όσο και περιοδικά κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του ιδρύματος. Η άδεια της λειτουργίας θα μπορεί να ανακαλείται εφόσον διαπιστώνεται από την Πολιτεία ότι δεν τηρούνται οι προϋποθέσεις που έχουν τεθεί από την εθνική νομοθεσία.
Ετσι, θα διασφαλιστεί με σαφήνεια το τι επιδιώκουμε. Αυτό το οποίο επιδιώκουμε είναι η λειτουργία μη δημόσιων ιδρυμάτων υπό την κρατική εποπτεία και έλεγχο. Συνεπώς, δεν πρόκειται για εμπορευματοποίηση της Παιδείας και των πανεπιστημίων, αλλά για μια σοβαρή προσπάθεια να μην αποτελεί η πατρίδα μας εξαίρεση μέσα στο παγκόσμιο και στο ευρωπαϊκό περιβάλλον, με ό,τι αρνητικό αυτό σημαίνει για την εκπαίδευση και την Ανώτατη Παιδεία.
Ο κ. Σπύρος Ταλιαδούρος είναι καθηγητής ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας, πρώην υφυπουργός Παιδείας.
