Στρατηγικές απομόνωσης vs σύγκλισης

Οσο η Ακρα Δεξιά παρέμενε στο περιθώριο της πολιτικής σκηνής τα κόμματα δεν πολυσκέφτονταν πώς να την αντιμετωπίσουν. Παρότι υπόγεια ρεύματα επικοινωνίας έχουν καταγραφεί στα κομματικά συστήματα πολλών χωρών, τα κατεστημένα κόμματα κράτησαν αποστάσεις από το ακροδεξιό περιβάλλον όσο αυτό ήταν καχεκτικό. Τα πράγματα αλλάζουν καθώς η Ακρα Δεξιά γίνεται υπολογίσιμος παράγοντας στην κομματική αρένα: ποιος θεωρείται τότε ο ενδεδειγμένος τρόπος να αντιμετωπιστεί μια δύναμη που αξιοποιεί τις δυνατότητες της φιλελεύθερης δημοκρατίας για να την υποσκάψει; Μια περιεκτική απάντηση στο ερώτημα αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα: το εκλογικό-εργαλειακό και το πολιτικό-κανονιστικό. Εν τέλει πώς θα περιοριστεί η επιρροή της Ακρας Δεξιάς χωρίς να θεωρηθεί παραβίαση της λαϊκής θέλησης και πώς μια δημοκρατία δεν θα φανεί υποχωρητική στην αμφισβήτηση θεμελιωδών της αρχών;

Καθώς οι οπαδοί της εκλογικής-εργαλειακής προσέγγισης θέλουν να κλείσουν γρήγορα το ζήτημα, ας σιγουρευτούμε ότι αντιλαμβανόμαστε για ποιο πράγμα (δεν) μιλάμε: αναφερόμαστε στις σχέσεις των κομμάτων του συνταγματικού τόξου με εκείνα τα κόμματα που το αμφισβητούν ή και ανοικτά το υπονομεύουν, ειδικότερα δε σε κοινοβουλευτικές διαδικασίες, πολιτικές αποφάσεις ή συνεργασίες, αλλά και στον τρόπο οργάνωσης του διαλόγου στα ΜΜΕ που περιλαμβάνει ή όχι αυτά τα κόμματα. Οι πρώτοι διδάξαντες στο σημείο αυτό είναι οι Βέλγοι· κόντρα σε μια εργαλειακή προσέγγιση που αγνοώντας ιδεολογικά φορτία αναγνωρίζει τα κόμματα κυρίως από τα εκλογικά ποσοστά τους, οι δημοκρατικές κομματικές δυνάμεις της φλαμανδικής περιοχής στα τέλη της δεκαετίας του 1980 αποφάσισαν να τηρήσουν μια στάση «υγειονομικής ζώνης» (cordon sanitaire) μπλοκάροντας το ανερχόμενο ακροδεξιό Vlams Blok (σημερινό Vlams Belang) και αρνούμενες τη σύναψη συμφωνίας ή συνεργασίας μαζί του, από το τυπικό μέχρι το άτυπο και από το τοπικό μέχρι το ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η στάση υγειονομικής ζώνης που τηρούν κόμματα (αλλά και ΜΜΕ) στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής πολιτείας νομιμοποιείται από το ότι οι θεσμοί δεν αποτελούν διαμεσολαβητές και μόνο συμφερόντων, αλλά είναι οι ίδιοι στυλοβάτες των δημοκρατικών αξιών και συνεπώς δεν μεριμνούν για να αυξήσουν την υποστήριξη μόνο προς τους ίδιους αλλά πρωτίστως προς το σύστημα αξιών που υπηρετούν. Με άλλα λόγια, τα κόμματα δεν είναι απλώς εκλογικές μηχανές που μαζεύουν ψήφους αλλά φορείς ιδεολογίας, αξιών και θέσεων βάσει των οποίων απευθύνονται στο κοινό τους και συνάπτουν συνεργασίες οπόταν χρειαστεί.

Παρότι η λογική του cordon sanitaire δεν παραβιάζει το πλαίσιο οργάνωσης μιας κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, οι πειρασμοί της παρέκβασης ή αγνόησής της είναι διαρκείς. Για να ξεκινήσουμε με μια ρεαλιστική εκδοχή, τέτοιοι πειρασμοί συνδέονται με την ενίσχυση της Ακρας Δεξιάς σε σημείο που μια αυστηρή υγειονομική ζώνη γίνεται μη λειτουργική. Ενα τέτοιο ζήτημα αντιμετώπισαν τα αυστριακά κόμματα το 2000, όταν η συμμετοχή του ακροδεξιού FPÖ στην κυβέρνηση ήταν περίπου μονόδρομος: κανένα κόμμα δεν είχε την απόλυτη πλειοψηφία, η κυβέρνηση μεγάλου συνασπισμού είχε αποδοκιμαστεί, το Κόμμα της Ελευθερίας του Γεργκ Χάιντερ είχε καταλάβει τη δεύτερη θέση στις εκλογές, ενώ εκ νέου προσφυγή στις κάλπες πιθανώς να έφερνε ένα αποτέλεσμα ευνοϊκότερο για το FPÖ.