Υπάρχουν στιγμές κατά τις οποίες νοιώθει κανείς ή βαθιά ντροπή ή βαθιά περηφάνεια για αυτά που συμβαίνουν στη χώρα του, όπως λέει ο μεγάλος Αμερικανός διανοούμενος Richard Rorty ( “ Achieving Our Country”).
Και μάλλον θα νοιώθουμε μονίμως ντροπή, κατά την κρίση μου, για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες στήθηκε το «τυχοδιωκτικό» δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου του 2015, εν μέσω κλειστών τραπεζών και κεφαλαιακών περιορισμών (capital controls) που υποχρέωναν τους Έλληνες να σχηματίζουν «ουρές» έξω από τις Τράπεζες για να πάρουν τα 40 ευρώ.
Δυστυχώς όλα αυτά τα κακά μεγέθη μας τα θύμισαν και πάλι τα απομνημονεύματα της πρώην Γερμανίδας Καγκελαρίου Μέρκελ την οποία κατακρίνει έντονα το έγκυρο περιοδικό Economist για την κακή ή άθλια «κληρονομιά» που άφησε στην Ευρώπη, αλλά και τη Γερμανία που έχει τεράστια οικονομικά προβλήματα («Angela who? Merkel’s legacy looks increasingly terrible»).
Θα μείνω, λοιπόν, σε ένα σημείο από τα απομνημονεύματα της πρώην Καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ το οποίο έχει τρομακτικό ενδιαφέρον. Ποιο;
Σε μια συνάντηση στον Πειραιά το 2019 – δηλαδή τέσσερα χρόνια μετά το τυχοδιωκτικό δημοψήφισμα- ο πρώην πρωθυπουργός κ. Τσίπρας διευκρίνιζε στην τότε Καγκελάριο, τον αληθινό λόγο ένεκα του οποίου είχε προκηρύξει το επίμαχο δημοψήφισμα.
Έλεγε, λοιπόν, ο κ. Τσίπρας ότι έκανε το δημοψήφισμα (όχι γιατί πίστευε στο θεσμό των δημοψηφισμάτων ή για να εκφραστεί ο λαός), αλλά γιατί ήταν ένα μέσο (ή ένα «τέχνασμα» ) για να πιέσει τους διεθνείς δανειστές -την περίφημη τρόικα- που είχαν ήδη προτείνει στον τότε πρωθυπουργό ένα τρίτο επαχθές μνημόνιο.
Ωστόσο οι περισσότεροι Έλληνες (δηλαδή το 62 %) νόμιζαν ότι επιλέγοντας το ΟΧΙ καταψήφιζαν ή καταργούσαν ταυτόχρονα και τα σκληρά μέτρα λιτότητας τα οποία είχαν επί χρόνια επιβληθεί στην Ελλάδα.
Ο καθένας δηλαδή ψήφιζε ναι ή όχι για διαφορετικά πράγματα.
Εάν αυτό δεν συνιστά τυχοδιωκτισμό και παραπλάνηση του λαού, τότε τι άλλο συνιστά;
Σε αυτό το επίπεδο και σε σχέση με τη σαφήνεια των ερωτημάτων τα οποία είχαν τεθεί στους εκλογείς θα ήθελα να παρατηρήσω επίσης , πέραν των εξομολογήσεων της πρώην Καγκελαρίου, ότι το ανωτέρω δημοψήφισμα είχε πολύ σοβαρά νομικά προβλήματα. Τι εννοώ;
Έτσι το άρθρο 3 του σχετικού νόμου για την προκήρυξη των δημοψηφισμάτων (ν. 4023/2011) απαιτούσε «τα ερωτήματα τα οποία τίθενται στους ψηφοφόρους να διατυπώνονται κατά τρόπο σαφή και σύντομο».
Ωστόσο μόνο σαφή ερωτήματα δεν είχαν τεθεί στους πολίτες. Έτσι η γιαγιά και ο παππούς της πόλης ή του χωριού ή και οι περισσότερο μορφωμένοι άνθρωποι ήταν αναγκαίο να απαντήσουν στο εξής πράγμα:
Εάν, δηλαδή, εγκρίνουν με ένα ναι ή με ένα όχι «το δεύτερο πρόγραμμα προκαταρκτικής ανάλυσης βιωσιμότητας χρέους (Preliminary Debt Sustainability Analysis)»!
Είναι σαφές ότι κανείς δεν καταλάβαινε εύκολα τι υποκρυπτόταν πίσω από το ερώτημα τούτο και επομένως υπήρχε το ισχυρό ενδεχόμενο φαλκίδευσης της ψήφου των πολιτών!
Όπως και έγινε, αφού οι περισσότεροι πολίτες όπως ανέφερα και παραπάνω, νόμιζαν ότι ψήφιζαν εναντίον της σκληρής λιτότητας που είχε εφαρμοστεί στη χώρα μας από τους διεθνείς δανειστές!
Επιπλέον, υπήρχε και ένα άλλο νομικό πρόβλημα, αφού η ψηφοφορία έπρεπε να γίνει «εντός τριάντα ημερών από τη δημοσίευση του προεδρικού διατάγματος με το οποίο προκηρυσσόταν το δημοψήφισμα» .
Όμως , η ψηφοφορία των πολιτών έλαβε χώρα παράνομα μόλις πέντε ημέρες μετά την προκήρυξη του δημοψηφίσματος και έτσι δεν είχε γίνει ένας ολοκληρωμένος διάλογος στην κοινωνία των πολιτών για την Ευρώπη (ή για τις εναλλακτικές λύσεις που αναζητούσαν κάποιοι αφελώς στη Ρωσία ή την Κίνα)!
Κατά συνέπεια με όλες αυτές τις μεθοδεύσεις της τότε κυβέρνησης λοιδορήθηκε ανεπανάληπτα ο θεσμός των δημοψηφισμάτων που συνιστούσε και συνιστά ένα δομικό στοιχείο της κουλτούρας της αριστερής διανόησης («Beck , Η επινόησή του πολιτικού»).
Το συμπέρασμα; Άσχετα από τα απομνημονεύματα της πρώην Καγκελαρίου, το δημοψήφισμα του Ιουλίου του 2015 θα συνιστά πάντοτε την επιτομή του τυχοδιωκτισμού, αφού απομόνωσε διεθνώς τη χώρα μας και οδήγησε στην επιβολή και ενός τρίτου σκληρού μνημονίου!
Και όλα αυτά είναι απαραίτητο να τα θυμόμαστε, γιατί το παρελθόν μας διδάσκει και η πολιτική πρέπει να διαπαιδαγωγεί τους ανθρώπους με θετικό τρόπο και όχι να ταυτίζεται μόνο με τις σκοτεινές μεθοδεύσεις και τις μηχανορραφίες.
Υ. Γ. Και είναι πραγματικά αξιοπερίεργο , ότι οι οργανωτές του ανωτέρω τυχοδιωκτικού δημοψηφίσματος θέλουν και πάλι να πρωταγωνιστήσουν στις πολιτικές εξελίξεις της χώρας μας. Και αυτό είναι τουλάχιστον προκλητικό!
Ο Γρηγόρης Καλφέλης είναι Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ Kalfelis@law.auth.gr
