Ο χρόνος υπερχειλίζει από ασυνέχειες, ανατροπές, ασυμμετρίες ακόμη και αναδιπλώσεις. Η ροή των γεγονότων το πιστοποιεί. Τίποτα δεν μένει στατικό. Ούτε οι εξελίξεις λειτουργούν προσθετικά. Αντίθετα προκαλούν μεγάλες αλλαγές και τομές. Παραφράζοντας το γνωστό στίχο του σπουδαίου τραγουδοποιού Διονύση Σαββόπουλου, ο κόσμος όλος αλλάζει δίχως να κοιτάζει τη δική μας μελαγχολία.
Στη μηχανή του χρόνου οι βεβαιότητες, αν δεν συνθλίβονται, υποχωρούν. Οι πεποιθήσεις αμφισβητούνται, οι ιδεολογίες σκουριάζουν, τα κοινωνικά προτάγματα χάνουν την αίγλη τους, το συλλογικό συμφέρον εκτοπίζεται από το ατομικό. Ο κυνισμός καθίσταται κινητήρια δύναμη, η ποταπότητα κερδίζει έδαφος, η ελαφρότητα υποκαθιστά τη σοβαρότητα, οι ανάρμοστες συμπεριφορές επικροτούνται.
Έτσι εξάλλου ερμηνεύεται το γεγονός ότι, τα άνθη του κακού φύονται παντού και πρωτίστως στο πεδίο της πολιτικής. Η αμφισβήτηση, η κρίση και η φθορά των υποκειμένων της, συνθέτουν ένα ισχυρό παλιρροϊκό κύμα, συμπαρασύροντας σταθερές αξίες. Οι μεταβολές που συντελούνται, είναι περισσότερο από διακριτές.
Οι κοινωνίες των χαμηλών προσδοκιών, συνιστούν πλέον μια νέα πραγματικότητα. Μάλιστα είναι εμποτισμένες σε μεγάλο βαθμό από ατομοκεντρισμό. Πικρή αλήθεια δυστυχώς είναι πως δικαιώνεται η Μάργκαρετ Θάτσερ που πίστευε ότι, δεν υπάρχει κοινωνία αλλά το άτομο.
Η ατομοκρατία επενδύει στα πιο άγρια και εγωιστικά ένστικτα του ανθρώπου. Αντιστρατεύεται την κοινωνική συνύπαρξη και αλληλεγγύη, αδιαφορεί για τις κοινωνικές ανισότητες, δεν νοιάζεται καθόλου για το κοινό καλό.
Εύλογο επακόλουθο είναι το άτομο να λειτουργεί μέσα στο κοινωνικό σώμα, ως εν δυνάμει λαθρεπιβάτης, αμφισβητώντας εμπράκτως τα συλλογικά προτάγματα. Ο ατομικισμός εξιδανικεύεται. Ο ανθρωπισμός εξοβελίζεται. Οι αγοραίες πρακτικές κυριαρχούν. Οι αξίες της συλλογικότητας συγκινούν ολοένα και λιγότερο.
Η πλειονότητα της κοινής γνώμης σε αναπτυγμένες αλλά και υπανάπτυκτες χώρες, έλκεται από τους θιασώτες της αποκαλούμενης υποκουλτούρας της πολιτικής και όχι μόνο.
Η ανάδυση των ακροδεξιών και λαϊκίστικων αντιλήψεων, των συνομοσιολογικών και ψεκασμένων θεωριών, καθώς και τα φοβικά σύνδρομα, αν κάτι δείχνουν είναι οι βαθιές μεταστροφές, αναδιπλώσεις και μεταλλάξεις ενός πολύ σημαντικού τμήματος του πληθυσμού, σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.
Ουσιαστικά πρόκειται για πολιτισμική υστέρηση, όπου βασικά της χαρακτηριστικά είναι το μίσος, ο φθόνος, η εχθροπάθεια, η οργή.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι, οι εκφραστές της βρίσκουν μεγάλη ανταπόκριση σε καθυστερημένα κοινωνικά στρώματα, σε πληθυσμιακές ομάδες χαμηλής μορφωτικής στάθμης, σε παραληρηματικούς τυχοδιώκτες.
Αλλά και σε όλους εκείνους που υιοθετούν έναν άκρατο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό εξτρεμισμό. Μάλιστα αρκετοί ανήκουν στη λεγόμενη πλουτοκρατία, έχοντας ισχυρή οικονομική επιφάνεια.
Με το διαχωρισμό των κοινωνιών σε «εχθρούς» και «φίλους», επιχειρείται η συνειδητή ταύτιση αντιτιθέμενων συμφερόντων, επιδιώκεται η συσπείρωση διαφορετικών κοινωνικών ομάδων.
Και το κυριότερο, συγκαλύπτονται οι πραγματικές αντιθέσεις και τα καίρια προβλήματα της κάθε χώρας. Επιπροσθέτως, η πολιτική αντιπαράθεση στερείται ουσιαστικού περιεχομένου, η λογική υποτάσσεται στο θυμικό, το ατομικό αντιστρατεύεται το συλλογικό. Την ίδια στιγμή κυριαρχούν ιδεοληπτικές φαντασιώσεις και η νοσταλγία της παλινόστησης χαμένων μεγαλείων.
Οι αυτόκλητοι θεραπευτές των προβλημάτων δημιουργούν τον δικό τους καμβά, τοποθετώντας σε αυτόν τα όπλα τους, με τα οποία θέλουν να εξουδετερώσουν τις διάφορες ελίτ, τα κατεστημένα, τους θεσμούς που θεωρούν εχθρούς, καθώς και εκείνους που εκφράζουν την πρόοδο και αντιστέκονται στα σχέδιά τους.
Μια συμμαχία πλουτοκρατών, θρησκόληπτων, ψεκασμένων, δημαγωγών, εξτρεμιστών, προβληματικών, συνιστούν πλέον ένα ισχυρό κράμα ακροδεξιών λαϊκιστών. Αντίπαλοί τους οι υπερασπιστές της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Φίλοι τους οι αυταρχικοί ηγέτες σε όλο τον κόσμο.
Ο τραμπισμός αποτελεί το ανώτατο στάδιο του λαϊκισμού. Η επικράτησή του έχει βάθος. Εξ ου και η επίδρασή του πάει πέρα από τον Ατλαντικό. Και αυτό γιατί αξιοποιεί την αντίσταση στην παγκοσμιοποίηση, τη διεθνή οικονομική κρίση, την εθνικιστική έξαρση, την υποχώρηση της Δύσης, την αμφισβήτηση της κλιματικής αλλαγής.
«Ο λαϊκισμός είναι συνώνυμο της παρακμής. Αρνούμενος τον κριτικό ορθολογισμό, τον διαφωτισμό, το κράτος δικαίου, παρουσιάζει με αναληθή τρόπο την πραγματικότητα, αποσκοπώντας στον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης.
Χρησιμοποιεί ζητήματα διαφορετικής ιστορικής και κοινωνικής προέλευσης, εξυπηρετώντας αντιφατικές σκοπιμότητες», όπως πολύ εύστοχα έγραψε πριν χρόνια ο Κώστας Σημίτης στα βιβλία του, «Λαϊκισμός και Πολιτική» και «Εθνικιστικός Λαϊκισμός ή Εθνική Στρατηγική»
Παρακολουθώντας τη γέννηση και την εξέλιξη του τραμπισμού, διαπιστώνουμε ότι ανάλογα με τις περιστάσεις και τις συγκυρίες, επιστρατεύει τις γεωπολιτικές εξελίξεις, τις διεθνείς και εσωτερικές συνομωσίες, τις λεγόμενες εκμεταλλευτικές διαθέσεις άλλων χωρών, την ανικανότητα των πολιτικών, την ξενοφοβία, το ρατσισμό, ακόμη και τη φτώχια και την αδικία.
Και βέβαια, μέσα σ αυτή τη θολούρα πρώτιστη επιδίωξη του είναι η αδηφάγη εξυπηρέτηση τεράστιων επιχειρηματικών συμφερόντων. Έτσι άλλωστε δημιούργησε και ενδυνάμωσε συγκεκριμένο προσωπικό και πολιτικό ακροατήριο.
Η πλήρης κατίσχυση του Ντόναλντ Τράμπ στις ΗΠΑ, αποδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο τη δύναμη και την ισχύ που διαθέτει ο αυθεντικός εκφραστής ενός νέου φαινομένου, του πλουτολαϊκισμού.
Η πλεονάζουσα έλξη που ασκεί στους αμερικανούς εκλογείς, ο δισεκατομμυριούχος και καταδικασμένος για τριάντα τέσσερα κακουργήματα νέος πρόεδρος της Αμερικής, επιβεβαιώνει την ακαταμάχητη δύναμη των αντιλήψεων που ενσαρκώνει και πρεσβεύει.
Δεν οφείλεται μόνο στη δημαγωγία, στα ψεύδη, στις παραληρηματικές του εξάρσεις, στη χειραγώγηση των οπαδών του. Απεναντίας ο Τράμπ, αμφισβητεί την ίδια την έννοια της πολιτικής, ανατρέπει βεβαιότητες και σταθερές του μεταπολεμικού κόσμου, γκρεμίζει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς, πολτοποιεί ιδέες και προτάγματα, γελοιοποιεί το πολιτικό σύστημα, υπονομεύει τις αξίες της φιλελεύθερης Δημοκρατίας, ενισχύει αυταρχικά καθεστώτα, διαπλέκεται με τους στυλοβάτες τους, ανοίγει το δρόμο για την πιο βάρβαρη και χυδαία εκδοχή του εθνολαϊκισμού, τον πλουτολαϊκισμό.
Ο Γιώργος Πανταγιάς είναι Σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας
