«Κάθε μικρός λόφος, κάθε βράχος, είναι το σκηνικό μιας μάχης μέχρι θανάτου. Πρόκειται για καθαρή σφαγή.» Ερρίκος Ντυνάν, «Μια ανάμνηση από το Σολφερίνο».
Ήταν 24 Ιουνίου του 1859, όταν η Ευρώπη συγκλονιζόταν από τη φονικότερη μάχη στην Ιστορία της μετά τη μάχη του Βατερλό. Η μάχη του Σολφερίνο κατέχει μια ξεχωριστή θέση στην παγκόσμια Ιστορία, όχι όμως για τη σκληρότητα της, ούτε για την έκβαση της, αλλά λόγω του γεγονότος ότι αποτέλεσε αφορμή για τη γέννηση του μεγαλύτερου παγκοσμίου ανθρωπιστικού κινήματος, του Ερυθρού Σταυρού, που μεταξύ άλλων άλλαξε την οικουμενική θεώρηση για τους τραυματίες πολέμου, τους αιχμάλωτους πολέμου και τους αμάχους.
Η μάχη του Σολφερίνο διεξήχθη στο πλαίσιο του Β πολέμου της ιταλικής ανεξαρτησίας, μεταξύ του αυστριακού στρατού υπό τον Φραγκίσκο – Ιωσήφ Α΄ και των συνασπισμένων δυνάμεων Γαλλίας και Πεδεμοντίου, υπό τους βασιλείς των δύο χωρών Ναπολέοντα Γ΄ και Βίκτωρα Εμμανουήλ Β΄. Η σφοδρότατη σύγκρουση διήρκησε πάνω από 15 ώρες, αφήνοντας πίσω της 40000 νεκρούς, τραυματίες και αγνοούμενους και από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές.
Οι Γαλλο-Πεδεμόντιοι κατόρθωσαν τελικά να διασπάσουν το αυστριακό μέτωπο και με πρωτοβουλία του Ναπολέοντα του Γ υπεγράφη το βράδυ της ίδιας ημέρας ανακωχή μεταξύ των δύο στρατών. Στις 12 Ιουλίου υπεγράφη η Συνθήκη της Βιλαφράνκα, με την οποία ένα μεγάλο μέρος της Λομβαρδίας αποσπάστηκε από την Αυστρία και ενσωματώθηκε στο Βασίλειο Σαρδηνίας – Πεδεμοντίου, γεγονός που συνέβαλε στην ενοποίηση της Ιταλίας το 1861.
Η μάχη ήταν άγρια, πολύνεκρη και κατέληξε σε ένα άνευ προηγουμένου τρομακτικό μακελειό. Οι άνδρες εγκαταλείπονταν πληγωμένοι και αβοήθητοι στο πεδίο της μάχης, ενώ η ιατρική περίθαλψη ήταν ανύπαρκτη, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι τραυματίες να χάσουν τη ζωή τους από έλλειψη ιατρικής φροντίδας. Οι φρικαλεότητες των εχθροπραξιών αλλά και η οδυνηρή εγκατάλειψη των χιλιάδων τραυματιών που αναζητούσαν απελπισμένα βοήθεια, συγκλόνισαν τον ιδεολόγο, μεγάλο ανθρωπιστή και κοινωνικό ακτιβιστή Ερρίκο Ντυνάν.
Ο Ελβετός επιχειρηματίας βρισκόταν στην περιοχή, προκειμένου να συναντήσει το Ναπολέοντα Γ για την υλοποίηση των επιχειρηματικών του σχεδίων και ακολούθησε το γαλλικό στρατό. Βαθύτατα συγκλονισμένος από τη σοκαριστική φρίκη του πολέμου, ο Ντυνάν οργάνωσε με τη βοήθεια των κατοίκων της περιοχής υπηρεσίες πρώτων βοηθειών για την περίθαλψη και την ανακούφιση όλων των τραυματιών ανεξαρτήτως εθνικότητας. Θυμάται χαρακτηριστικά τα τελευταία λόγια ενός βαριά πληγωμένου στρατιώτη. ««Αν με φρόντιζαν νωρίτερα μπορεί να ζούσα και τώρα θα πεθάνω μέχρι το απόγευμα».
Επιστρέφοντας στην Ελβετία, ο σπουδαίος αυτός ανθρωπιστής μετέφερε με την πένα του τη φρίκη της μάχης στο βιβλίο του «Μια ανάμνηση από το Σολφερίνο» («Un Souvenir de Solferino»), που δημοσιεύτηκε το 1862. Στο βιβλίο του ο Ντυνάν αποτυπώνει με γλαφυρότητα τις εμπειρίες του από τον πόλεμο, δίνοντας έμφαση στο γεγονός ότι οι τραυματίες πέθαιναν από την έλλειψη της κατάλληλης ιατρικής φροντίδας. Συγκεκριμένα γράφει χαρακτηριστικά: «Αν περνούσε κανείς μπροστά από κάποιον που γνώριζε, θα γονάτιζε στο πλευρό του, θα προσπαθούσε να τον επαναφέρει στη ζωή, θα του πίεζε το χέρι για να αναχαιτίσει την αιμορραγία ή να δέσει το σπασμένο μέλος του σώματός του με ένα μαντήλι. Αλλά δεν υπήρχε ούτε νερό για τους τραυματίες. Πόσα βουβά δάκρυα δυστυχώς χύθηκαν εκείνη την τραγική νύχτα, όταν όλη η ψεύτικη υπερηφάνεια, όλη η ανθρώπινη αξιοπρέπεια ακόμη, είχαν ξεχασθεί. Παράλληλα διατυπώνει την πρόταση του για παροχή εθελοντικής βοήθειας και περίθαλψης στις ένοπλες συγκρούσεις, μέσω μιας μόνιμης ανθρωπιστικής υπηρεσίας, με σκοπό την ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου, εισάγοντας την έννοια της ουδετερότητας για τους τραυματίες, τους αμάχους και όσους τους περιθάλπουν, χωρίς καμία φυλετική ή θρησκευτική διάκριση.
Οι πρωτόγνωρες για την εποχή και ρηξικέλευθες ιδέες του είχαν εντυπωσιακή απήχηση και κινητοποίησαν τη διεθνή κοινή γνώμη, με αποτέλεσμα στις 26 – 29 Οκτωβρίου του 1863 τη σύγκληση διεθνούς διάσκεψης και την ίδρυση του μεγαλύτερου παγκόσμιου ανθρωπιστικού Οργανισμού, του Ερυθρού Σταυρού. Έναν χρόνο αργότερα, τον Αύγουστο του 1864, υπογράφεται η πρώτη σύμβαση της Γενεύης, μια διακυβερνητική συνθήκη που αναγνωρίζει το ρόλο του Ερυθρού Σταυρού και προβλέπει την υποχρέωση των εμπολέμων πλευρών να προστατεύουν τους τραυματίες χωρίς καμία διάκριση στο πεδίο της μάχης και να τους παρέχουν την αναγκαία περίθαλψη. Η σύμβαση της Γενεύης αποτέλεσε τη βάση για τη γέννηση του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου και οι Αρχές της επεκτάθηκαν αργότερα στους τραυματίες των συγκρούσεων στη θάλασσα (1906), στους αιχμαλώτους πολέμου (1929) και στους άμαχους πληθυσμούς (1949).
Το κίνημα του Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου έχει διαδραματίσει κομβικό ρόλο στις πιο κρίσιμες ιστορικές στιγμές, τόσο σε καιρό πολέμου, όσο και σε περίοδο ειρήνης. Διαπνέεται από τις αξίες της αλληλεγγύης, της φιλαλληλίας και της ανιδιοτελούς προσφοράς και εμφορείται από τις θεμελιώδεις Αρχές, του ανθρωπισμού, της αμεροληψίας, της ουδετερότητας, της ανεξαρτησίας, του εθελοντισμού, της ενότητας και της παγκοσμιότητας.
Την κινητήριο δύναμη και το πιο ενεργό κομμάτι του Ερυθρού Σταυρού αποτελούν οι εθελοντές του, που δίνουν καθημερινό αγώνα σε κάθε σημείο της Γης για την εξάλειψη του ανθρώπινου πόνου και της δυστυχίας, ο οποίος αντικατοπτρίζει μια στάση ζωής που εδράζεται σε πανανθρώπινες αρχές και αξίες και αποτελεί την πεμπτουσία της ερυθροσταυρικής φιλοσοφίας.
Η οικουμενική πολυμελής οικογένεια του διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, που αγκαλιάζει κάθε ευάλωτο άνθρωπο σε οποιαδήποτε γωνιά της Γης, οφείλει τη δημιουργία της στην ξεχωριστή προσωπικότητα του Ερρίκου Ντυνάν, που αποτελεί αξεπέραστο πρότυπο αλληλεγγύης, αυταπάρνησης και ανθρωπισμού μέχρι και τις μέρες μας. Έτσι, μια από τις πιο αιματηρές μάχες στην ευρωπαϊκή Ιστορία, η μάχη του Σολφερίνο, αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για τη γέννηση και την υλοποίηση του μεγαλόπνοου οράματος του ερυθροσταυρικού κινήματος, καθώς και για τη θέσπιση του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου.
Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Βουλευτή Επικρατείας της ΝΔ, Εθελοντής Σαμαρείτης του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.
