Ένας νομικός μπορούσε να προβλέψει σε βασικές γραμμές, ότι αυτή θα ήταν η οδυνηρή κατάληξη της τραγικής υπόθεσης στο Μάτι , όπου είχαν χάσει άδικα τη ζωή τους 104 άνθρωποι από την αμελή συμπεριφορά κάποιων κρατικών αξιωματούχων (που τώρα καταδικάσθηκαν μεν, αλλά θα μείνουν ελεύθεροι , αφού η ποινή τους μετατράπηκε σε χρήμα).

Γιατί το λέω αυτό;

Γιατί ο νομοθέτης θα μπορούσε να διαμορφώσει ένα «ιδιώνυμο αδίκημα» και να προβλέψει τη δυνατότητα επιβολής πρόσκαιρης ή ισόβιας κάθειρξης ακόμη και σε περίπτωση ανθρωποκτονίας εξ αμελείας κατά συρροή (όταν με άλλα λόγια από την αμελή συμπεριφορά κάποιων δραστών πεθαίνουν 100, 200 ή και περισσότεροι άνθρωποι).

Σε τέτοιες περιπτώσεις έχουμε μια «εμπειρικά θεμελιωμένη επικινδυνότητα» η οποία νομιμοποιεί την εκτίναξη της ποινής !

Τη ρύθμιση αυτή έχουν αρκετές ξένες νομοθεσίες .

Ωστόσο, και στο δικό μας ποινικό σύστημα, όταν κάποιος διαταράσσει επικίνδυνα την ασφάλεια των συγκοινωνιών και προκαλεί το θάνατο ορισμένων ανθρώπων, τότε είναι δυνατό να επιβληθεί και ισόβια κάθειρξη (με βάση το άρθρο 291 του Ποινικού Κώδικα που εφαρμόστηκε στην άλλη τραγική υπόθεση των Τεμπών).

Τίποτε από όλα αυτά δεν έγινε (σε επίπεδο νομοθετικής πρόβλεψης)!

Και έτσι τι συνέβη;

Οι Δικαστές του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών επέβαλαν στους περισσότερους εκ των καταδικασθέντων ορισμένες γιγαντιαίες ποινές (111 ετών) για ανθρωποκτονία εξ αμελείας 102 ανθρώπων. Και αμέσως μετά μετάτρεψαν τις ποινές αυτές σε χρήμα προς 10 ευρώ ημερησίως.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να διατυπώσω δύο παρατηρήσεις.

1 Ακόμη και αν δεν μετατρέπονταν οι ανωτέρω ποινές σε χρήμα, οι κατηγορούμενοι θα εξέτιαν απλώς τα 8 χρόνια με βάση το άρθρο 94 του ΠΚ ( και όταν θα είχαν συμπληρώσει τα 2/΄5 , δηλαδή περίπου 5 χρόνια, τότε θα είχαν τη δυνατότητα θεωρητικά να υποβάλλουν και αίτηση για υφ’ όρον αποφυλάκιση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα γινόταν σίγουρα αποδεκτή) .

Και το ερώτημα είναι το εξής:

Μήπως κάποτε θα πρέπει να ξανασκεφθούμε-ως έννομη τάξη- αυτό το σύστημα της επιβολής μιας «συνολικής ποινής» σε περίπτωση συρροής εγκλημάτων (όπως στην υπόθεση αυτή) που οριοθετεί ότι ο καταδικασθείς θα εκτίσει μόνο 8 ή 10 χρόνια , έστω και αν του έχει επιβληθεί μια ποινή 111 ετών για 102 ανθρωποκτονίες από αμέλεια;

2. Επίσης, θα μπορούσαν οι δικαστές να αυξήσουν το όριο μετατρεψιμότητας στη χρηματική ποινή και αντί των 10 ευρώ (για κάθε ημέρα της ποινής) να επιβάλλουν 20 ή 30 ευρώ, αφού τόσες πολλές ανθρώπινες ζωές είχαν χαθεί.

Και το εκρηκτικό δικαιοπολιτικό ζήτημα το οποίο ανακύπτει από όλα αυτά είναι το ακόλουθο: Είναι δυνατό να «κοστολογείται» με τέτοιο τρόπο η ανθρώπινη ζωή 104 ατόμων;

Υπάρχουν ορισμένα πράγματα τα οποία δεν εξαγοράζονται με χρήμα , όπως έλεγε ο καθηγητής του Χάρβαρντ M. Sandel σε ένα πρόσφατο βιβλίο του. Και η ανθρώπινη ζωή είναι ένα από αυτά!

Και κατά τη γνώμη μου αν επιθυμούμε να έχουμε μια ηθική υπέρβαση όλων αυτών των αλγεινών καταστάσεων, τότε είναι αναγκαίο, για το μέλλον τουλάχιστον, να διαμορφώσουμε ένα «ιδιώνυμο έγκλημα» το οποίο θα προβλέπει τη δυνατότητα επιβολής πρόσκαιρής ή ισόβιας κάθειρξης , όταν από την αμελή συμπεριφορά (ιδίως κρατικών αξιωματούχων ) χάνονται 50 ή 100 η 200 ανθρώπινες ζωές.

Τέλος δεν μπορώ να κατανοήσω ένα πράγμα: Γιατί οι δικαστές δεν διερεύνησαν τη δυνατότητα να μη χορηγήσουν ανασταλτικό αποτέλεσμα στην έφεση με βάση το άρθρο 497 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας;

Γεγονός το οποίο θα σήμαινε ότι οι πρωτοδίκως καταδικασθέντες θα πήγαιναν στη φυλακή μέχρι να εκδοθεί η απόφαση του Εφετείου;

Και από τη στιγμή μάλιστα κατά την οποία υπήρχε μια αυξημένη επικινδυνότητα των κατηγορουμένων (επειδή ακριβώς είχαν προσβληθεί τόσο πολλά έννομα αγαθά);

Το συμπέρασμα;

Επρόκειτο για μια μαύρη μέρα στο σύστημα απονομής της ποινικής Δικαιοσύνης και λόγω της ύπαρξης νομοθετικών ελλειμμάτων και λόγω εσφαλμένων νομικών χειρισμών που έγιναν (κατά τη δική μου αξιολογική κρίση).

*Ο Γρηγόρης Καλφέλης είναι Καθηγητής Νομικής Σχολής του ΑΠΘ