Πρέπει να ακούσουμε την προειδοποίηση του προέδρου της Γαλλίας ότι η Ευρώπη δεν είναι αθάνατη. Πρόκειται όχι απλώς για «καμπανάκι» αλλά για καμπάνα πολλών ντεσιμπέλ που δυστυχώς απηχεί την κατάσταση των πραγμάτων σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τι είπε ο Μακρόν στην ομιλία του στη Σορβόννη στις 25 Απριλίου; Πολύ απλά ότι η Ευρώπη πρέπει να χειραφετηθεί από τις εξαρτήσεις της αν θέλει να επιβιώσει ως μεγάλη δύναμη σ’ έναν κόσμο όπου ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων έχει επανέλθει.
Χωρίς να υποτιμά τα επιτεύγματα της ΕΕ από τη δημιουργία της ΕΟΚ το 1957 μέχρι σήμερα, ο Μακρόν διατύπωσε με εξαιρετική καθαρότητα – δείγμα της στρατηγικής του προσέγγισης- ότι πλέον δεν αρκούν τα μικρά βήματα, χρειάζονται άλματα για να μπορέσει η Ευρωπαϊκή Ενωση να αναδειχθεί σε υπερδύναμη, να προστατεύσει τα κεκτημένα των πολιτών της αλλά και να διασφαλίσει το μέλλον των επόμενων γενεών της.
Ακούγοντας τον σε μια χειμαρρώδη ομιλία δύο ωρών, ευθεία πρόκληση στην εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της πολιτικής μπουρδολογίας, δεν μπορεί παρά να συμφωνήσει κανείς μαζί του σε δύο καίριες διαπιστώσεις: Η Ευρωπαϊκή Ενωση παρά την προσπάθεια ενοποίησης που οδήγησε στην Οικονομική-Νομισματική Ενωση, στην Ενιαία Αγορά, στη διασφάλιση του κράτους δικαίου και των δημοκρατικών ελευθεριών, στις διαδοχικές επιτυχείς διευρύνσεις της, έχει εκχωρήσει δύο πολύ σημαντικές δραστηριότητες σε τρίτους – την άμυνα της στις ΗΠΑ και την ενέργεια της στη Ρωσία! Ακόμη και σήμερα με έναν πόλεμο να μαίνεται σε ευρωπαϊκό έδαφος, η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν είναι σε θέση να υπερασπιστεί τους πληθυσμούς της χωρίς την αμερικανική ομπρέλα. Και αν η Ρωσία δεν είχε εισβάλει στην Ουκρανία, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες θα συνέχιζαν να εξαρτώνται από τους ενεργειακούς της πόρους με απόλυτη μακαριότητα.
Υπάρχει αμφιβολία ότι αυτά πρέπει ν’ αλλάξουν; Αλλά πως; Η Γαλλία μόνη της δεν φτάνει και ο Μακρόν, αν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις τον Ιούνιο για την πρωτιά της Λε Πεν στις ευρω-εκλογές, θα είναι πρόεδρος μειοψηφίας. Η Γερμανία έχει αποσταθεροποιηθεί από την ουκρανική κρίση και παρά την οικονομική της ισχύ δεν επιδεικνύει διάθεση να ηγηθεί για να επέλθουν ριζοσπαστικές αλλαγές στην ΕΕ. Το βάρος θα πέσει πολύ πιθανόν σε χώρες με μεγαλύτερο δυναμισμό όπως η Πολωνία που θα συμπήξουν μέτωπο με τη Γαλλία για να προχωρήσουν οι αλλαγές που οι συνθήκες απαιτούν για να μην περιπέσει η ΕΕ σε μαρασμό. Δύο τομείς έχουν προτεραιότητα, όπως και ο Ενρίκο Λέτα υπογράμμισε στην πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη του στο Βήμα: η άμυνα και η ανταγωνιστικότητα.
Και οι δύο απαιτούν υπέρβαση των εθνικών προνομίων που υπερασπίζονται οι χώρες-μέλη και δημιουργία οικονομιών κλίμακος. Η ΕΕ πρέπει να ανταγωνισθεί τις ΗΠΑ, την Κίνα, την Ινδία και για να το κάνει πρέπει να είναι μία δύναμη, όχι το άθροισμα των χωρών-μελών της με συχνά αντικρουόμενα συμφέροντα. Θα πρέπει να επενδύσει στο «made in Europe».
Θα χρειασθεί τιτάνια προσπάθεια για να το πετύχει και σύγκλιση των ηγεσιών των χωρών-μελών γύρω από το στρατηγικό στόχο που έθεσε ο Μακρόν με την ομιλία του, να γίνει η Ευρώπη υπερδύναμη. Εχει γι’αυτό μεγάλη σημασία ποια πρόσωπα θα ηγηθούν της προσπάθειας. Οι μετριότητες που συχνά επιλέγονται για να ικανοποιήσουν τις μεγάλες πρωτεύουσες δεν μπορούν να αναλάβουν αυτό το έργο. Ο ίδιος ο Μακρόν θα ήταν το ιδανικό πρόσωπο και η ομιλία του είχε το χαρακτήρα διακήρυξης για το μέλλον της Ευρώπης. Αλλά πως θα εγκαταλείψει τον προεδρικό θώκο; Χωρίς να αποκλείεται η έκπληξη, ο πιθανότερος second best για ένα τέτοιο εγχείρημα ίσως τελικά θα ήταν ο Μάριο Ντράγκι.
Η Ινώ Αφεντούλη είναι εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων
