Η 8η Απριλίου έχει καθιερωθεί ως η παγκόσμια ημέρα Ρομά, σε ανάμνηση του πρώτου παγκοσμίου συνεδρίου Ρομά, που διεξήχθη στις 8 Απριλίου του 1971 στο Λονδίνο. Είναι ημέρα τιμής για την Ιστορία των Ρομά και υπενθύμισης ότι η ρομανί ταυτότητα πρέπει να προσεγγίζεται ως ταυτότητα που εμπλουτίζει την ευρωπαϊκή πολιτισμική πολυμορφία και προάγει την ενότητα στην ετερότητα. Αλλά κυρίως, η ημέρα αυτή αποτελεί ένα σημείο αναφοράς για την προάσπιση των δικαιωμάτων των Ρομά και τη διεκδίκηση ίσων ευκαιριών σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας. Στην Ευρώπη ζουν περίπου 10 – 12 εκατομμύρια Σίντι και Ρομά εκ των οποίων 6 εκατομμύρια περίπου είναι πολίτες ή κάτοικοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην χώρα μας, οι Έλληνες Τσιγγάνοι εκτιμάται ότι είναι περίπου 118 χιλιάδες και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής λαϊκής παράδοσης.
Ωστόσο και παρά τις προσπάθειες που γίνονται σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο και το γεγονός ότι ο βαθμός κοινωνικής τους ένταξης διαφέρει ανάλογα με τις συνθήκες, η πλειονότητα των Ρομά αντιμετωπίζει ακόμη σύνθετες και διατομεακές διακρίσεις, οι οποίες αναπαράγουν το φαύλο κύκλο της φτώχειας και της κοινωνικής περιθωριοποίησης. Όπως αποτυπώνεται σε σχετικές εκθέσεις του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA) της ΕΕ, οι διάχυτες αυτές διακρίσεις εκδηλώνονται σ’ ένα ευρύ φάσμα τομέων, από τον αποκλεισμό και διαχωρισμό στη στέγαση, τα πολλαπλά εμπόδια στην εκπαίδευση, την περιορισμένη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, τα κοινωνικά στερεότυπα που συναντούν στην προσπάθεια τους για εργασία, την έλλειψη πρόσβασης τους σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες. Επιπλέον, στην Ευρώπη ο αντιτσιγγανισμός αναδεικνύεται στην πλέον ακραία μορφή ρατσισμού, η οποία μπορεί να εκδηλώνεται είτε με στιγματιστικό λόγο και ακραία ρητορική, είτε με ακόμη πιο αποτρόπαιες μορφές βίας, όπως τα εγκλήματα μίσους κατά Ρομά πολιτών.
Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, MichaelO’Flaherty, οι ανισότητες, η ρητορική μίσους και οι στιγματιστικές συμπεριφορές, εντείνονται σε περιόδους κρίσης. Ειδικότερα, ο στιγματισμός των Ρομά και οι υποτιμητικές εκφράσεις από πολίτες και μέσα ενημέρωσης επιδεινώθηκαν κατά την πρόσφατη πανδημία, με στόχο τις κοινότητες των Ρομά σε όλη την Ευρώπη. Επιπλέον, υπογραμμίζει ότι, κατά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι Ρομά που εγκαταλείπουν τις εμπόλεμες περιοχές, υφίστανται διακρίσεις ως προς την πρόσβαση τους στα καταφύγια και άλλες μορφές βοήθειας. Η ανακοίνωση του Επιτρόπου καταλήγει συστήνοντας στα κράτη – μέλη, να υιοθετήσουν μια πολιτική μηδενικής ανοχής στον αντιτσιγγανισμό, να σχεδιάσουν πολιτικές υπό τη δικαιωματική οπτική σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και να ενισχύσουν τις δυνατότητες πρόσβασης των Ρομά στους μηχανισμούς προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη δικαιοσύνη, αποκαθιστώντας την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των Ρομά και του Κράτους.
Η φετινή επέτειος για την Παγκόσμια Ημέρα Ρομά βρίσκει τη χώρα μας με την εθνική στρατηγική για την κοινωνική ένταξη των Ρομά που εκπονήσαμε στις αρχές του 2022 στη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης, να είναι στο στάδιο της υλοποίησης.
Πρόκειται για μια συνεκτική στρατηγική, πλήρως εναρμονισμένη με το ευρωπαϊκό στρατηγικό πλαίσιο, η οποία υιοθετώντας της ευρωπαϊκές προτεραιότητες και συστάσεις, αντικατοπτρίζει για πρώτη φορά μια ολιστική και ολοκληρωμένη προσέγγιση όπου πέρα από την άρση των όρων του κοινωνικού αποκλεισμού στους τομείς της στέγασης, της εκπαίδευσης, της απασχόλησης και της υγείας, στοχεύει στην καταπολέμηση των διακρίσεων, αλλά και στην ενίσχυση της ενεργής συμμετοχής τους σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής. Οι πολιτικές χωρίς αποκλεισμούς αντανακλούν τις αξίες ενός σύγχρονου κοινωνικού Κράτους Δικαίου, με στόχο την οικοδόμηση μιας πιο πλουραλιστικής και συμπεριληπτικής κοινωνίας που μας χωράει όλους και μας χρειάζεται όλους.
Κομβικό ρόλο για την άρση των κοινωνικών ανισοτήτων κατέχει η πλήρης αφαίρεση των εμποδίων αλλά και η ενίσχυση με στοχευμένες δράσεις της πρόσβασης των Ρομά στην υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση, την αξιοπρεπή και μη διαχωρισμένη στέγαση, την απασχόληση, καθώς και σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες. Άλλωστε, έχει αποτυπωθεί στην πράξη ότι όταν οι Ρομά έχουν ίσες ευκαιρίες για προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική εξέλιξη με το γενικό πληθυσμό, εντάσσονται ομαλά στην κοινωνία και συνεισφέρουν ενεργά ασκώντας το επάγγελμα που επιλέγουν.
Για να καταρριφθούν οι προκαταλήψεις που έχουν ριζώσει στις κοινωνίες μας, χρειάζεται να σπάσουν τα τείχη της άγνοιας και του αποκλεισμού και από τις δύο πλευρές. Αφενός, η ενδυνάμωση των Ρομά είναι το «κλειδί» για να μπορέσουν να έχουν πρόσβαση στη γνώση, να θωρακίσουν τον εαυτό τους, να γίνουν φορείς κοινωνικής προόδου της κοινότητας τους, αλλά κυρίως να σπάσουν τα στερεότυπα της κοινωνίας. Αφετέρου, παράλληλα με τη χάραξη πολιτικών, πρέπει να ενεργοποιηθεί και η ίδια η κοινωνία. Σε αυτό μπορεί να συμβάλλει η ανάπτυξη εργαλείων για την ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού και τη διδασκαλία στα σχολεία σχετικά με τον πολιτισμό, την ιστορία και τη γλώσσα των Ρομά, καθώς και για τη συνεισφορά τους στις τοπικές κοινωνίες.
Η δημιουργία ίσων ευκαιριών κοινωνικής ένταξης για τους Ρομά ενισχύει την ορατότητα τους και συντελεί στην πλήρη κοινωνική τους συμπερίληψη, ως ενεργού και αναπόσπαστου τμήματος του λαού μας. Επιπλέον, αναλογιζόμενοι ότι σχεδόν ένας στους τρείς Ρομά είναι παιδί, καθίσταται εμφανές ότι αν αντιμετωπιστεί ισότιμα και έχει τις κατάλληλες ευκαιρίες δύναται να αποτελέσει έναν ενεργό πολίτη και εργαζόμενο του αύριο συμβάλλοντας στην οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική ευημερία της χώρας μας.
Οι Ρομά, με τη γλώσσα, την Ιστορία, τις παραδόσεις τους εμπλουτίζουν την ποικιλομορφία της κοινωνίας μας. Είναι χρέος όλων μας, συμπεριλαμβανομένων και των ίδιων των Ρομά, να συμπορευτούμε ισότιμα για μια βιώσιμη, δίκαιη και συμπεριληπτική κοινωνία.
Ο κύριος Γιώργος Σταμάτης είναι Βουλευτής Επικρατείας της ΝΔ.
