Ο σημερινός Υπουργός Δικαιοσύνης έχει αποδείξει ποικιλότροπα ότι είναι ένας έντιμος πολιτικός. Ωστόσο θα ήθελα με επιστημονικό και καλόπιστο τρόπο να αξιολογήσω επιλεκτικά κάποιες από τις προτεινόμενες τροποιήσεις .
Προβληματικές ρυθμίσεις
1. Επιτάχυνση στην απονομή της ποινικής δικαιοσύνης. Πιστεύω ότι το σχέδιο νόμου έχει μια εσφαλμένη φιλοσοφία πάνω στο επίπεδο αυτό. Τι εννοώ;
Και στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες η ταχεία απονομή της ποινικής Δικαιοσύνης έγινε δυνατή μόνο με την ποινική διαπραγμάτευση ή το Plea bargaining που ξεκίνησε από τις μεγάλες Εισαγγελίες της Αμερικής . (« Turner, Plea Βargaining Αcross Βorders»)
Τι σημαίνει αυτό;
‘Ένας κατηγορούμενος μπορεί λ.χ. να μην θέλει να συμβιβαστεί με τον Εισαγγελέα για μια κακουργηματική μορφή σωματικής βλάβης , αλλά να είναι πρόθυμος να αποδεχθεί την ενοχή του σε μια ηπιότερη πλημμεληματική μορφή του ίδιου αδικήματος.
Διαπραγματεύεται κατά συνέπεια με τον Εισαγγελέα και αν επιτύχει ο ποινικός συμβιβασμός, καταργείται όλη η διαδικασία και δεν περιμένουμε για να εκδικαστεί σε πρώτο βαθμό ένα κακούργημα μετά από έξι ή επτά χρόνια , όπως γίνεται σήμερα στη χώρα μας. .
Στην Ελλάδα εισήχθη λοιπόν το 2019 μια περιορισμένη μορφή ποινικής διαπραγμάτευσης (άρθρο 303 ΚΠΔ) που αφορούσε τη συμφωνία Εισαγγελέα και κατηγορουμένου μόνο για το ύψος της ποινής (Sentence bargaining) και εφαρμόστηκε μέχρι τώρα σε πολύ μικρό βαθμό και περισσότερο στο κακούργημα της εμπορίας ναρκωτικών .
Μάλιστα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΕΔΔΑ) το 2014 με την απόφαση Natsvlishvil και άλλων κατά Γεωργίας είχε αποδεχθεί ότι ο θεσμός αυτός θα μπορούσε να εισαχθεί από τα Ευρωπαϊκά κράτη.
Αντί λοιπόν το επίμαχο νομοσχέδιο να ακολουθήσει αυτό το διεθνή δρόμο και να επιτρέψει σε ένα κατηγορούμενο να διαπραγματεύεται με τον Εισαγγελέα ( υπό αυστηρές προϋποθέσεις) ακόμη και για το αν θα αποδεχθεί την ενοχή του σε ένα κακούργημα ή σε ένα πλημμέλημα (Charge bargaining) , δεν το κάνει αυτό. Και επιλεγεί ένα άλλο λανθασμένο δρόμο . Ποιόν;
Επιτρέπει δηλαδή σε μέγιστο βαθμό (πλέον) να παραπέμπονται οι κατηγορούμενοι στο αρμόδιο δικαστήριο για σοβαρότατα κακουργήματα (όπως ο εμπρησμός ή η ληστεία ) με τη συμφωνία απλώς του Εισαγγελέα και του Προέδρου Εφετών.
Και το πιο προβληματικό στοιχείο;
Εναντίον της παραπομπής δεν θα υπάρχει καμία μορφή άμυνας εκ μέρους του κατηγορουμένου. Αυτή η επιλογή (που είναι σίγουρα πρόταση της Ένωσης Εισαγγελέων) είχε υιοθετηθεί για πρώτη φορά το 1977 και δεν είχε οδηγήσει καθόλου σε ταχεία εκκαθάριση των ποινικών υποθέσεων.
Και ελπίζω, ότι στην εκκρεμούσα υπόθεση των Τεμπών δεν θα υιοθετηθεί αυτός ο μη ισορροπημένος τρόπος παραπομπής (γιατί μου φαίνεται παράδοξη η συσχέτιση που γίνεται με το άρθρο 28 του ΚΠΔ).
2.Επίσης θεωρώ, ότι δεν είναι ορθό το Τριμελές Εφετείο (με άλλη σύνθεση) να δικάζει ως Εφετείο κατά των αποφάσεων οι οποίες εκδίδονται σε πρώτο βαθμό (από το ίδιο δικαστήριο). Φοβάμαι, ότι αυτή η ρύθμιση θα έχει πρόβλημα συμβατότητας με το άρθρο 14 του ΔΣΑΠΔ που κατοχυρώνει τη δυνατότητα πρόσβασης ενός καταδικασθέντος σε ανώτερο δικαστήριο.
Θετικές ρυθμίσεις
3. Από την άλλη μεριά είναι θετική η αυτεπάγγελτη δίωξη της κακουργηματικής απιστίας η οποία διαπράττεται στους κόλπους ενός Τραπεζικού ιδρύματος. Και αυτό, γιατί με την ισχύουσα ρύθμιση δίνεται η εντύπωση ότι τα Τραπεζικά στελέχη έχουν το ακαταδίωκτο ακόμη και όταν παρανομούν.
Επιπλέον, είναι θετική η προσπάθεια περιορισμού των αλλεπάλληλων μηνύσεων ή εγκλήσεων που υποβάλλονται απλώς από τη δικομανία κάποιων πολιτών.
Ωστόσο, η κοστολόγηση με παράβολα (επί ποινή απαραδέκτου) πολλών δικονομικών ενεργειών, όπως η υποβολή εγκλήσεως, είναι δυνατό να θεωρηθεί ότι παρακωλύει την πρόσβαση στη Δικαιοσύνη.
Το συμπέρασμα; Στην Επιστήμη δεν υπάρχουν απόλυτες προσεγγίσεις και είναι απαραίτητο να γίνει ένας γόνιμος διάλογος .
Ο Καλφέλης Γρηγόρης είναι Καθηγητής της Νομικής Σχολής στο ΑΠΘ kalfelis@law.auth.gr
