Γιατί κανείς μέχρι σήμερα δεν ασχολήθηκε συστηματικά με την ουσιαστικότερη βαθμίδα του εκπαιδευτικού συστήματος που είναι η Προσχολική και η Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση; Τί να τις κάνεις τις σύγχρονες τεχνικές γνώσεις και τα πτυχία της Τριτοβάθμιας αν δεν παράγεις συνειδητά και συνεργάσιμα άτομα, τα οποία δεν θα αισθάνονται μειονεκτικά που είναι πολίτες αυτού του τόπου ούτε θα θέλουν να τον εγκαταλείψουν αλλά θα σέβονται τον εαυτό τους, τους θεσμούς και τους συνανθρώπους τους; Πρέπει να αποφασίσουμε επί τέλους τι θέλουμε: ΠΟΛΙΤΕΣ η απλούς ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ;
Δεκαετίες τώρα κυριαρχούν στη χώρα μας αποσπασματικοί αυτοσχεδιασμοί στην Εκπαίδευση, που είχαν ως αντικείμενο κυρίως το πώς και πόσοι θα εισαχθούν στην Τριτοβάθμια αλλά και τεχνικές ρυθμίσεις, συνήθως ψηφοθηρικού χαρακτήρα.
Τώρα, με την ευκαιρία της προσπάθειας που ξεκινάει για την αναμόρφωση και τον εκσυγχρονισμό της Εκπαίδευσης, ως κοινωνία χρειαζόμαστε:
Μια παιδεία που αρχίζοντας από την Προσχολική και Πρωτοβάθμια θα διδάξει επί τέλους με ειλικρίνεια τις νέες γενιές ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ (ταυτότητα – γλώσσα – χαρακτήρας – ιστορία – παράδοση) και τι σημαίνουν ΔΙΑΛΟΓΟΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ.
Μια παιδεία που θα πείσει ότι αληθινός πατριώτης, ασχέτως ιδεολογίας, είναι όποιος προτάσσει το συμφέρον του τόπου. Που θα καταδικάζει στη συνείδηση του καθενός τον ψεύτη και τον κλέφτη. Που θα απαιτεί διαφάνεια περί τα κοινά.
Μια παιδεία που θα καλλιεργήσει την πεποίθηση ότι ο Δημόσιος Λειτουργός διορίζεται και πληρώνεται για να υπηρετεί τον πολίτη και όχι για να τον καταδυναστεύει ούτε για να αδιαφορεί. Που θα προωθεί την ανάγκη συμμόρφωσης στους νόμους και το σεβασμό στην απόφαση της πλειοψηφίας χωρίς να παραβλέπει τα δικαιώματα της μειοψηφίας.
Μια παιδεία που θα μάθει τον πολίτη να τεκμηριώνει με σοβαρότητα τις απόψεις του και να ακούει με προσοχή τη γνώμη του συνομιλητή του χωρίς να προτάσσει το “ΕΓΩ” του. Που θα μάθει τα άτομα πώς να συνεργάζονται αρμονικά για έναν κοινό σκοπό. Που θα οριοθετεί δικαιώματα και υποχρεώσεις του καθενός και θα προτείνει κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς.
Μια παιδεία που θα διδάξει τα μέλη της κοινωνίας πώς να συμβιβάζουν αντικρουόμενα συμφέροντα και να τηρούν τα συμφωνηθέντα. Που θα μάθει τον
πολίτη να κρίνει τους άλλους αξιοκρατικά από τις πράξεις τους και όχι από τα λόγια τους. Που θα δέχεται ότι όλα τα νόμιμα επαγγέλματα είναι χρήσιμα και ισότιμα.
Μια παιδεία που θα θεμελιώσει τον σεβασμό στην Αξιοκρατία, στην Ισονομία και στη Δικαιοσύνη. Και τέλος, μια παιδεία που θα πείσει τον πολίτη ότι η καταγγελία της παραβατικότητας δεν είναι «κάρφωμα» ή «ρουφιανιά» αλλά υποχρέωσή του ως προϋπόθεση για την ισονομία και την ενδεδειγμένη τιμωρία όσων παρανομούν εις βάρος του κοινωνικού συνόλου (ό,τι δηλαδή ισχύει στις πιο προηγμένες χώρες).
Όλα αυτά πρέπει να εγγραφούν στη συνείδηση των νέων προοδευτικά και με αρχή από την προσχολική ηλικία γιατί στην πρώτη δεκαετία της ζωής είναι που διαπλάθονται οι προσωπικότητες και οι συνειδήσεις.
Η Παιδεία έχει ως συνιστώσες την Εκπαίδευση, τις επικρατούσες Αξίες και Συμπεριφορές, το Παράδειγμα που προβάλλουν οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι κάθε λογής ηγεσίες και το Κράτος και τέλος την Επιρροή των βιβλίων, των ΜΜΕ και του διαδικτύου.
‘Έτσι, όσον αφορά την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, αυτή θα πρέπει να γίνει ιδιαίτερα ελκυστική στους μαθητές και να έχει ως πρωταρχικούς σκοπούς:
· Να καλλιεργεί την αγάπη για τη χώρα χωρίς ωραιοποιήσεις, ενισχύοντας την εθνική αυτογνωσία και αποκηρύσσοντας τις άκριτες ξενομανίες.
· Να διαπλάθει υπεύθυνους, νομοταγείς και δημιουργικούς πολίτες που θα ξέρουν να συνεργάζονται.
· Να μάθει τους νέους να σκέπτονται ορθολογικά, να συζητούν ψύχραιμα και εποικοδομητικά και να αποδέχονται την ατομική ευθύνη.
· Να προάγει την κρίση, την αγάπη για μάθηση, την αξιοκρατία, τη μετριοπάθεια και την πρωτοβουλία.
Η απόκτηση των εγκυκλίων γνώσεων ανεβάζει το πνευματικό επίπεδο αλλά νομίζω ότι στην περίπτωση της χώρας μας αυτή καταντά ελάσσονος σημασίας: ενώ έχουμε εισαγάγει τα Αγγλικά στο Δημοτικό, πάσχουν φανερά οι Αξίες, οι Συμπεριφορές, ο Διάλογος και το Παράδειγμα ενώ ανθούν ο Ατομισμός, η Ξενομανία, η Επιπολαιότητα και η Παπαγαλία. Άλλωστε, με τις σημερινές ευκολίες του Διαδικτύου, πιο πολύ από την αποστήθιση μετράει το πού θα αναζητήσουμε τη γνώση, πώς θα ελέγξουμε την αυθεντικότητά της και πώς θα την χρησιμοποιήσουμε. Και με την αυξανόμενη ένταση της ανάγκης για «Δια βίου μάθηση» και τις συνέπειες της Τεχνητής Νοημοσύνης οι άνθρωποι θα βιώνουν έναν επιταχυνόμενο αγώνα προσαρμογής που δεν θα αφήνει αρκετά περιθώρια ενδοσκόπησης και χαλάρωσης.
Οπότε όσοι δεν θα έχουν μια σωστή εσωτερική συγκρότηση θα βρίσκονται το λιγότερο σε διαρκή σύγχυση.
Αν οποιοδήποτε νέο εκπαιδευτικό σύστημα δεν προτάσσει τα παραπάνω, αν το Παράδειγμα των ιθυνόντων δεν βελτιωθεί και αν δεν απαλλαγεί η εκπαίδευση από την κομματικοποίηση η Ελλάδα θα συνεχίσει, χωρίς φρένο, την πορεία της δημογραφικής, πολιτισμικής και οικονομικής της υποβάθμισης και ίσως τελικά της εθνικής της διάβρωσης και διάλυσης.
Θα χρειαστούν μια καλά οργανωμένη δημόσια συζήτηση και η επιδίωξη κατά το δυνατόν συναίνεσης σε ένα ευρύτερα αποδεκτό σχήμα και κατάλληλη νομοθέτηση ώστε ο κάθε Υπουργός Παιδείας να μην αυτοσχεδιάζει ανεξέλεγκτα ανάλογα με τις προσωπικές του σκοπιμότητες ή πεποιθήσεις. Η εξειδίκευση και εφαρμογή των κατάλληλων επί μέρους διατάξεων είναι σκόπιμο να γίνει μεθοδικά κατά στάδια με τη συνεργασία των εκάστοτε εμπλεκομένων και διακριτικά – χωρίς τυμπανοκρουσίες που συνήθως προκαλούν αντιδράσεις.
Τα θετικά αποτελέσματα δεν θα φανούν άμεσα αλλά, εφόσον το σχέδιο εφαρμοστεί με συνέπεια, θα δημιουργηθεί πολύ σύντομα ένα κλίμα οράματος, αυτοπεποίθησης και αισιοδοξίας, μια σαφέστατη ένδειξη ότι επί τέλους προς τα κάπου βαδίζουμε συναινετικά, με προοπτική και με δική μας πρωτοβουλία. Και αυτό θα έχει θετική επίδραση στα άτομα, στην κοινωνία και στην οικονομική δραστηριότητα. Είναι λοιπόν καιρός να απαλλαγούμε άμεσα από τη χρόνια παραίτηση, την καταστρεπτική νοοτροπία της συστηματικής αντίδρασης και του μυωπικού και ψηφοθηρικού “εδώ και τώρα” και να σχεδιάσουμε εμείς οι ίδιοι το μέλλον της χώρας και της νεολαίας μας. Θα το κάνουμε;
Δημήτρης Αρ. Κάζης, Αθήνα, Αύγουστος 2023
Διπλ. ΕΜΠ, M.Sc.- University of London, DIC – Imperial College
(Ο αρθρογράφος δεν είναι ούτε δάσκαλος ούτε γονέας μικρών παιδιών)
