Πέρασαν οκτώ χρόνια από τότε που διενεργήθηκε στις 5 Ιουλίου του 2015 το «τυχοδιωκτικό» κατά την κρίση μου δημοψήφισμα εν μέσω κλειστών τραπεζών και κεφαλαιακών περιορισμών (capital controls).
Το δημοψήφισμα τούτο είχε έντονα προβλήματα δημοκρατικής και θεσμικής νομιμοποίησης και θα ήθελα να θυμίσω τα ακόλουθα πράγματα:
1 Η ιδεολογική ασυνέπεια του τότε πρωθυπουργού κ. Τσίπρα. Τι εννοώ; Είναι σαφές ότι ο θεσμός των δημοψηφισμάτων συνιστούσε και συνιστά δομικό στοιχείο της κουλτούρας της αριστερής διανόησης («Beck»).
Όμως ο κ. Τσίπρας , όταν το 2012 είχε αποπειραθεί ο τότε πρωθυπουργός κ. Γιώργος Παπανδρέου να διενεργήσει δημοψήφισμα, είχε απορρίψει μετά βδελυγμίας την ιδέα του δημοψηφίσματος , λέγοντας χαρακτηριστικά «ότι αυτό θα ήταν μια επικίνδυνη ζαριά για τη χώρα μας , γιατί θα έθετε το δίλημμα ευρώ (και μέτρα) ή έξοδος από το ευρώ, οπότε η κατάρρευση της οικονομίας …θα ερχόταν πολύ πιο πριν από την κάλπη»!
Ωστόσο τρία χρόνια μετά , δηλαδή τον Ιούλιο του 2015, ο κ. Τσίπρας είχε ξεχάσει όλες αυτές τις προγενέστερες τοποθετήσεις του και προκήρυξε το επίμαχο δημοψήφισμα (γεγονός που συνιστούσε κατά την κρίση μου υποκρισία)!
2 Το ανωτέρω εξαγγελθέν δημοψήφισμα είχε σοβαρά νομικά προβλήματα. Έτσι το άρθρο 3 του σχετικού νόμου για την προκήρυξη των δημοψηφισμάτων (ν. 4023/2011) απαιτούσε «τα ερωτήματα τα οποία τίθενται στους ψηφοφόρους να διατυπώνονται κατά τρόπο σαφή και σύντομο».
Ωστόσο μόνο σαφή ερωτήματα δεν είχαν τεθεί στους πολίτες. Έτσι η γιαγιά και ο παππούς της πόλης ή του χωριού ή και οι περισσότερο μορφωμένοι άνθρωποι ήταν αναγκαίο να απαντήσουν στο εξής πράγμα:
Εάν, δηλαδή, εγκρίνουν με ένα ναι ή με ένα όχι «το δεύτερο πρόγραμμα προκαταρκτικής ανάλυσης βιωσιμότητας χρέους (Preliminary Debt Sustainability Analysis)»!
Είναι σαφές ότι κανείς δεν καταλάβαινε εύκολα τι υποκρυπτόταν πίσω από το ερώτημα τούτο και επομένως υπήρχε το ισχυρό ενδεχόμενο φαλκίδευσης της ψήφου των πολιτών!
Όπως και έγινε, αφού οι περισσότεροι πολίτες νόμιζαν ότι ψήφιζαν εναντίον της σκληρής λιτότητας που είχε επιβληθεί στη χώρα μας από τους διεθνείς δανειστές!
Επιπλέον, υπήρχε και ένα άλλο νομικό πρόβλημα, αφού η ψηφοφορία έπρεπε να γίνει «εντός τριάντα ημερών από τη δημοσίευση του προεδρικού διατάγματος με το οποίο προκηρυσσόταν το δημοψήφισμα» .
Ωστόσο η ψηφοφορία των πολιτών έλαβε χώρα παράνομα μόλις πέντε ημέρες μετά την προκήρυξη του δημοψηφίσματος και έτσι δεν έγινε ένας ολοκληρωμένος διάλογος στην κοινωνία των πολιτών για την Ευρώπη (ή για τις εναλλακτικές λύσεις που αναζητούσαν κάποιοι αφελώς στη Ρωσία ή την Κίνα)!
Το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Το 62% των Ελλήνων πολιτών ψήφισαν ΟΧΙ, νομίζοντας προφανώς ότι καταψηφίζουν τη σκληρή λιτότητα . Ο τότε πρωθυπουργός κ. Τσίπρας θεώρησε αντίθετα ότι το δημοψήφισμα ήταν απλώς «ένα μέσο» για να πιέσει τους διεθνείς δανειστές .
Ο καθένας δηλαδή ψήφιζε ναι ή όχι για διαφορετικά μεγέθη! Και στο τέλος ψηφίστηκε από την κυβέρνηση του κ. Τσίπρα και ένα νέο επαχθές μνημόνιο!
Το συμπέρασμα; Το δημοψήφισμα του Ιουλίου του 2015 συνιστά την επιτομή του τυχοδιωκτισμού και έφθειρε ανεπανόρθωτα το θεσμό του δημοψηφίσματος και τις αξίες της προοδευτικής σκέψης!
O Γρηγόρης Καλφέλης είναι Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ.
