Στο υπουργικό συμβούλιο της 23ης Μαΐου, ο πρόεδρος Μακρόν χρησιμοποίησε έναν νεολογισμό για να στείλει ένα σήμα κινδύνου.
Μίλησε για μια «διαδικασία αποπολιτισμού» (decivilisation) που απειλεί τη δημοκρατική τάξη και ζήτησε από τους υπουργούς του να αποδειχτούν «αδιάλλακτοι» στην αντιμετώπισή του («Le Monde», 26/3).
Η έννοια του «αποπολιτισμού» προέκυψε από μια σειρά βίαιων γεγονότων και αποτρόπαιων εγκλημάτων, ακραίων αντιδράσεων και βάναυσων κοινωνικών βιαιοπραγιών που βαραίνουν τη γαλλική καθημερινότητα.
Τελευταία κρούσματα: ο φόνος τριών αστυνομικών και η δολοφονία μιας νοσοκόμας από έναν αντιεμβολιαστή.
Ηδη από το 2020 ο υπουργός Εσωτερικών Ζεράλντ Νταρμανέν είχε μιλήσει για «κοινωνική εξαγρίωση» με αφορμή ένα κύμα από επιθέσεις σωματικές και λεκτικές.
Ενώ πριν από λίγους μήνες ο Μακρόν είχε προειδοποιήσει ένα ακροατήριο δημάρχων ότι «η βία εγκαθίσταται στις κοινωνίες μας» (23/11/2022).
Χρησιμοποίησα την ευχέρεια των Γάλλων να θεωρητικοποιούν ένα πρόβλημα για να παρατηρήσω ότι η ίδια «διαδικασία αποπολιτισμού» απειλεί και την Ελλάδα. Για την ακρίβεια χτυπάει την πόρτα των σπιτιών μας.
Εχουμε αποκρουστικά εγκλήματα πρωτοφανούς κι ακατανόητης βιαιότητας. Εχουμε κρούσματα κοινωνικών βιαιοπραγιών. Εχουμε έναν οχετό λεκτικής βίας και απειλών στο Διαδίκτυο. Εχουμε μια απίστευτη εχθροπάθεια και μια ακατάπαυστη εριστικότητα σχεδόν σε κάθε εκδήλωση της κοινωνικής ζωής.
Οι πρόσφατες εκλογές (αλλά ουσιαστικά και αρκετοί μήνες πριν από αυτές) εξελίχθηκαν σε ένα πεδίο αδιανόητης χυδαιότητας και τοξικότητας.
Ευτυχώς η τοξικότητα ηττήθηκε. Ισως επειδή ουσιαστικά συνετρίβησαν από την πραγματικότητα του εκλογικού αποτελέσματος τα λεγόμενα «μέσα κοινωνικής δικτύωσης», τα οποία λειτουργούν συνήθως ως προνομιακοί αγωγοί μίσους, έχθρας και υβρεολόγιου.
Σχεδόν πριν από δύο χρόνια, ο Ν. Μαραντζίδης αναρωτιόταν «Γιατί τόσοι άνθρωποι νιώθουν να αντιπαθούν τον Πρωθυπουργό προσωπικά;» (Καθημερινή, 19/9/21). Είναι υποθέτω η ιδεολογική διατύπωση του «Μητσοτάκη γ@μιεσ@ι!».
Ειλικρινά δεν ξέρω πόσοι αντιπαθούν τον Μητσοτάκη προσωπικά, αν είναι πολλοί ή λίγοι. Σίγουρα όμως τον αντιπαθεί ο συγγραφέας του άρθρου. Και κατέληγε ότι τον αντιπαθεί διότι (περίπου) ανήκει «σε μια κοσμοπολίτικη ελίτ» και συνεπώς «δεν είναι σαν εμάς».
Θα του φαινόταν ενδεχομένως συμπαθέστερος αν ήταν κανένας κολλητός (κατά προτίμηση με την… γκλίτσα του Αβέρωφ!), απόφοιτος ΤΕΙ ή πάντως του Δημοσίου, με κάτι οριακά αγγλικούλια, που έχει δει τη Νέα Υόρκη μόνο σε καρτ-ποστάλ.
Ευλόγως ο συγγραφέας της ανάλυσης κατέληξε σύμβουλος του Τσίπρα.
Το φαινόμενο όμως είναι γενικότερο και παλαιότερο. Ο συνδυασμός του ταξικού με το τοξικό είναι γνωστός εκρηκτικός μηχανισμός – τίναξε στον αέρα όλη την Ευρώπη του Μεσοπολέμου…
Μια μορφή «κοινωνικής μνησικακίας» αποτέλεσε το κοινό νοσηρό υπόβαθρο όλων των ολοκληρωτικών ρευμάτων της εποχής. Του κομμουνισμού, του φασισμού, του ναζισμού. Και φυσικά δεν εξανεμίστηκε με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο «αποπολιτισμός» του Μακρόν ή η «τοξικότητα» που λέει ο Μητσοτάκης σε αυτόν τον εκρηκτικό μηχανισμό αναφέρονται.
Διότι η πρώτη ύλη πάντα υπάρχει σε μια κοινωνία ανισοτήτων κάθε είδους στην οποία αποκλείεται ποτέ να είναι όλοι ευχαριστημένοι.
Και συνεπώς το ζητούμενο δεν είναι όλοι να συμφωνούν (αυτό δεν γίνεται…). Αλλά η διαφωνία τους, ακόμη και η διαμαρτυρία τους, να μη διασαλεύει και να μην απειλεί αυτό που ο Μακρόν αποκάλεσε «δημοκρατική τάξη».
Τα εκτεταμένα και συχνά ανεξέλεγκτα επεισόδια που συνόδευσαν πρόσφατα το νέο Συνταξιοδοτικό στη Γαλλία διεκδίκησαν τη βίαιη επιβολή της διαφωνίας τους επί της νομοθετικής και συνταγματικής τάξης.
Στην Ελλάδα το έχουμε ακόμη αποφύγει. Αλλά μάλλον από σύμπτωση, μπορώ να πω. Οι διαδηλώσεις μετά την τραγωδία των Τεμπών κινήθηκαν σε θεμιτά πλαίσια αλλά κανείς δεν ξέρει τι θα είχε συμβεί αν είχαν και πραγματικό αντικείμενο, όπως ήταν οι συντάξεις στη Γαλλία.
Σε τελευταία ανάλυση, ο «αποπολιτισμός» είναι ακριβώς αυτό. Η κατάλυση του πλαισίου και ο υποκειμενισμός του μέτρου.
Μετεκλογικά δημοσιεύτηκε δημοσκόπηση της (φιλικής προς τον ΣΥΡΙΖΑ) εταιρείας AboutPeople σύμφωνα με την οποία οι υποκλοπές ήταν η 14η έγνοια των ψηφοφόρων της 21ης Μαΐου και επηρέασαν την ψήφο μόνο του 5,2%! («Εφημερίδα των Συντακτών», 30/5).
Κατά πάσα πιθανότητα επηρέασαν ακόμη λιγότερους αλλά έστω κι έτσι οι υποκλοπές απέχουν πολύ από «το μεγαλύτερο σκάνδαλο της Μεταπολίτευσης» που έλεγε ο Αλ. Τσίπρας και πλειοδοτούσαν διάφοροι καλοθελητές.
Στις ΗΠΑ μιλούν για «τραμποποίηση των μυαλών (σ.σ.: Συγγνώμη για την άγαρμπη απόδοση του όρου trumpisation στα ελληνικά…) και απαξίωση της πραγματικότητας» («Le Monde», 26/5).
Είναι η ικανότητα ή η επιδίωξη του πρώην προέδρου Τραμπ να οικοδομεί μια ψευδή πραγματικότητα κατηγορώντας ταυτοχρόνως ό,τι τη διαψεύδει.
Στην Ελλάδα, τη Γαλλία ή τις ΗΠΑ είναι η αποσύνδεση των πραγμάτων από την πραγματικότητα, η κατασκευή ενός παράλληλου υποκειμενικού σύμπαντος, που ανοίγει την πόρτα στον «αποπολιτισμό».
Σε αυτό το αυθαίρετο σύμπαν, ο νέος σύμβουλος του Τσίπρα ονειρευόταν ότι ο Μητσοτάκης έχει φτιάξει κάποιο καθεστώς τύπου Ορμπαν κι ότι θα έχει το τέλος του Τσαουσέσκου (Ν. Μαραντζίδης, 2/11/2022).
Είναι ένα σύμπαν με μαύρες αγκινάρες και μελιτζάνες – όπως σημείωσε ο Μητσοτάκης για το προεκλογικό σποτ του ΣΥΡΙΖΑ.
Δεν ξέρω τι θα γίνει μετά και τις επόμενες εκλογές.
Είναι βέβαιο όμως ότι έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια «αποκλίνουσα μειοψηφία». Η οποία διαφωνεί με την πλειοψηφία όχι μόνο ως προς τις λύσεις (κάτι που είναι η ουσία της δημοκρατίας…) αλλά κι ως προς την ίδια την πραγματικότητα.
Αυτό αφορά ουσιαστικά το σήμα κινδύνου στη Γαλλία ή την Ελλάδα. Κι ο κίνδυνος είναι πολύ πιο άμεσος από όσο μπορεί κανείς να φανταστεί.
