Το Νομοσχέδιο τού Υπουργείου Παιδείας με τίτλο «Νέοι ορίζοντες στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Ενίσχυση τής ποιότητας, τής λειτουργικότητας και τής σύνδεσης των ΑΕΙ με την κοινωνία και λοιπές διατάξεις» είναι ένα πολύ φιλόδοξο σχέδιο νόμου που για κάθε αντικειμενικό αναγνώστη, γνώστη των θεμάτων τής Ανώτατης Εκπαίδευσης, έχει ένα πολύ θετικό χαρακτηριστικό: είναι αποτέλεσμα διεξοδικής ολοκληρωμένης πραγμάτευσης όλων των κύριων και καίριων θεμάτων τής Πανεπιστημιακής Παιδείας μας. Ουσιαστικό, τολμηρό, καινοτόμο, σύγχρονο, ρεαλιστικό, λεπτομερειακό, θετικά προκλητικό αντέχει και στην πιο σκληρή κριτική. Δεν γνωρίζω τους συντάκτες αυτού τού Νομοσχεδίου, προφανώς πρόκειται για άμεσους συνεργάτες τής Υπουργού Παιδείας, που μαζί με την ίδια μελέτησαν και ενέταξαν σε αυτή την πρόταση νόμου αφ’ ενός ό,τι καλύτερο και θετικό υπάρχει σε προηγούμενα ελληνικά συναφή νομοθετήματα και αφ’ ετέρου ό,τι σύγχρονο, δοκιμασμένο και πρωτοποριακό ισχύει και διέπει πολύ επιτυχημένα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, όπως τα γνωρίζουμε οι έμπειροι πανεπιστημιακοί.
Εχοντας διδάξει επί 40 και πλέον χρόνια στο μεγάλο Πανεπιστήμιο των Αθηνών και έχοντας ασκήσει διοίκηση σε διάφορα αξιώματα (Διευθυντή Τομέα, Προέδρου Τμήματος, Κοσμήτορα, Πρύτανη 2000-2006) δικαιούμαι, νομίζω, να εκφράσω την δική μου κρίση για αυτό το Σχέδιο Νόμου. Θα περιοριστώ σε ελάχιστα, αλλά καθοριστικά θέματα.
- Διαβάστε επίσης: Πανεπιστήμια: Πότε ψηφίζεται το νομοσχέδιο του υπ. Παιδείας
Συμβούλιο Διοίκησης
Κεντρικό θέμα-θέση τού Νομοσχεδίου είναι ότι η γενικότερη κεντρική, οικονομική, αναπτυξιακή διοίκηση των ΑΕΙ προβλέπεται να ασκείται από ένα 11μελές Συμβούλιο Διοίκησης (Σ.Δ.) κάθε Ιδρύματος με τετραετή θητεία και δυνατότητα εκλογής για δύο θητείες. Αυτό αποτελείται από 6 εκλεγόμενα εσωτερικά μέλη τού Ιδρύματος και 5 εξωτερικά μέλη (εκλεγόμενα από τα 6 εσωτερικά μέλη). Είναι καίριο το ότι η γενικότερη αναπτυξιακή πορεία κάθε ΑΕΙ ανατίθεται σε ένα ολιγομελές ευέλικτο προσοντούχο και έμπειρο εκλεγμένο σώμα, ενώ την διοίκηση για όλα τα ακαδημαϊκά θέματα, που είναι και αυτά που άμεσα και κυρίως ενδιαφέρουν τους μαχόμενους πανεπιστημιακούς δασκάλους-ερευνητές, εξακολουθεί να την έχει η Σύγκλητος, απαλλασσόμενη από την πληθώρα των διοικητικο-οικονομικών τεχνικο-γραφειοκρατικών θεμάτων τα οποία ξέρουμε ότι απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος τού χρόνου της.
Ο Πρύτανης
Καινοτομική ρύθμιση: Και των δύο Διοικητικών Σωμάτων προεδρεύει ο Πρύτανης που συντονίζει και συνδυάζει την λειτουργία τους. Ο Πρύτανης πλέον εκλέγεται από το 11μελές Σ.Δ., τού οποίου η πλειονοψηφία (τα 6 μέλη) έχει εκλεγεί από όλο το σώμα των καθηγητών με μυστική ηλεκτρονική ψηφοφορία. Ετσι, έμμεσα – οιονεί διά αντιπροσώπων τού γενικού σώματος των καθηγητών – εκλέγεται ο Πρύτανης και μάλιστα ορθώς με αυξημένη πλειονοψηφία 8/11, με εύλογους περιορισμούς στην υποψηφιότητά του και με τετραετή θητεία όπως των λοιπών μελών τού Σ.Δ.
Ερώτημα: Είναι ο εκάστοτε Πρύτανης ελέγχων και ελεγχόμενος, αφού προεδρεύει και των δύο Σωμάτων; Οχι, διότι οι αρμοδιότητες των δύο διοικητικών Σωμάτων (Σ.Δ. και Συγκλήτου) είναι διαφορετικές και αυστηρά καθορισμένες. Η νέα ρύθμιση να προεδρεύει τού Σ.Δ. ο Πρύτανης και να μην είναι απλός εισηγητής (όπως η παλαιότερη ρύθμιση) δίνει αυξημένο κύρος στον ρόλο του, διότι είναι συγχρόνως και ο άμεσος «φυσικός» πρόεδρος τής Συγκλήτου και άμεσος ενεργός σύνδεσμος των δύο διοικητικών Σωμάτων. Σημειωτέον ότι η εκλογή τού Πρύτανη γίνεται τώρα ουσιαστική και απαιτητικότερη, αφού υποχρεούται να υποβάλλει προς κρίση: α) αναλυτικό σχέδιο ανάπτυξης τού Ιδρύματος «σε τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο για την εκπαιδευτική και ερευνητική πολιτική, την διά βίου μάθηση και εκπαίδευση, την εξωστρέφεια και διεθνοποίηση τού Ιδρύματος, την σύνδεση με την κοινωνία και την οικονομία και την ενίσχυση τής καινοτομίας και αναβάθμιση τής ποιότητας τού ακαδημαϊκού περιβάλλοντος τού ΑΕΙ»∙ β) κατάλογο των 4 καθηγητών που προτείνει για αντιπρυτάνεις, εφόσον εκλεγεί, με τα αντικείμενα ενός εκάστου.
Κοσμήτορες – Πρόεδροι Τμημάτων
Παράλληλα προς τα δύο αυτά Σώματα (Σ.Δ. και Σύγκλητο) αναβαθμίζεται ο ρόλος τού Κοσμήτορα (3ετούς θητείας) και ο ρόλος τού Προέδρου τού Τμήματος (2ετούς θητείας). Οι διαδικασίες εκλογής τους γίνονται πιο ουσιαστικές και απαιτητικές και δεν μπορεί να κατέχει κανείς ένα αξίωμα περισσότερο από δύο 3ετείς θητείες (για Κοσμήτορα) και τέσσερεις 2ετείς θητείες (για Πρόεδρο). Μία Επιτροπή από καθηγητές εκπροσώπους όλων των Τμημάτων κάθε Σχολής εκλέγει μεταξύ των υποψηφίων τους 3 επικρατέστερους για το αξίωμα τού Κοσμήτορα. Ενας από αυτούς εκλέγεται εν συνεχεία από το Σ.Δ. με αυξημένη πλειονοψηφία 9/11. Ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος Τμήματος εκλέγονται με μυστική ηλεκτρονική ψηφοφορία από όλο το σώμα των καθηγητών κάθε Τμήματος.
Εκπρόσωποι των φοιτητών – Συμβούλιο Φοιτητών
Σχετικά με το επίμαχο θέμα τής εκλογής των εκπροσώπων των φοιτητών το νομοσχέδιο προβλέπει την μετάβαση σε έναν πιο εύκολο, σύγχρονο και οικείο στους φοιτητές τρόπο, την ηλεκτρονική ψηφοφορία, η οποία καθιερώνεται γενικότερα από το νομοσχέδιο για όλα τα πολυπληθή σώματα ψηφοφόρων (π.χ. για τα 6 εσωτερικά μέλη τού Σ.Δ., για τον Πρόεδρο και τον Αντιπρόεδρο τού Τμήματος). Οι εκπρόσωποι των φοιτητών κάθε Τμήματος εκλέγονται με ηλεκτρονική μυστική ψηφοφορία από έναν ενιαίο κατάλογο όλων των υποψηφίων των προπτυχιακών φοιτητών, των μεταπτυχιακών φοιτητών και των υποψηφίων διδακτόρων (και όχι πλέον από τις φοιτητικές παρατάξεις). Εκλέκτορες είναι όλοι οι φοιτητές αυτών των τριών κύκλων, εφόσον ο εκλέκτορας – και αυτό είναι επίσης σημαντικό όσο κι αν «ενοχλεί» – είναι «κανονικός φοιτητής», δηλ. «δεν έχει υπερβεί την (προβλεπόμενη) ανώτατη διάρκεια φοίτησης».
Οι εκλεγόμενοι από τον ενιαίο κατάλογο φοιτητές συγκροτούν το Συμβούλιο Φοιτητών ετήσιας θητείας, με Πρόεδρο και Αντιπρόεδρο που εκλέγονται από το ίδιο το Συμβούλιο. Το Συμβούλιο αυτό ορίζει τους εκπροσώπους των φοιτητών στην Κοσμητεία και στα όργανα και τις επιτροπές στα οποία προβλέπεται η εκπροσώπηση των φοιτητών. Βεβαίως, οι φοιτητικές παρατάξεις θα συνεχίσουν να υπάρχουν, θα διακηρύσσουν την ιδεολογία και τις θέσεις τους και θα υποστηρίζουν, προφανώς, δικούς τους υποψηφίους τους οποίους θα προβάλλουν σε ομιλίες και εκδηλώσεις στήριξης. Ωστόσο, λόγω τής ευρύτερης συμμετοχής των φοιτητών διά τής ηλεκτρονικής ψηφοφορίας η υποστήριξη αυτή θα έχει εκ των πραγμάτων περιορισμένη έκταση. Τελικά, πρόκειται για μια σωστή, δίκαιη, αντικειμενική, καθαρώς ακαδημαϊκή ρύθμιση καθολικής ισχύος στα ΑΕΙ των προηγμένων χωρών, η οποία κακώς, άστοχα και υποτιμητικά ακούγεται συχνά ότι γίνεται για να μη υπάρχει συναλλαγή φοιτητών και εκλεγομένων ούτε οιεσδήποτε εξαρτήσεις.
Με την ευκαιρία αυτή θα επαναλάβω την μαρτυρία μου ότι η φημολογία για εξαρτήσεις όλων των εκλεγομένων μέχρι τούδε προέδρων, κοσμητόρων και πρυτάνεων από παραταξιακούς φοιτητές έχει τεχνηέντως συντηρηθεί και διαδοθεί, υπονομεύοντας το κύρος των εκλεγομένων στα πανεπιστημιακά αυτά αξιώματα. Πλην ελάχιστων εξαιρετικών και ακραίων περιπτώσεων δεν ίσχυσε ποτέ τέτοια «εξάρτηση» ούτε μπορούσε στην πράξη να υπάρξει. Η εκλογή συνδεόταν πάντα με την προσωπικότητα και το κύρος των εκλεγομένων καθηγητών αλλά και των ίδιων των φοιτητών που είναι ασυγχώρητο λάθος να πιστεύουμε υπεργενικευτικά ότι στερούνται συλλήβδην ακαδημαϊκού ήθους, όπως συχνά τους εμφανίζουν ταυτίζοντάς τους με ανεξέλεγκτα μασκοφόρα εξωπανεπιστημιακά άτομα. Φτάνει πια. Αρκετή ηθική ζημιά έχει γίνει για καθηγητές και φοιτητές από τέτοιες ασύστατες διαδόσεις που άδικα υπονομεύουν το κύρος των ΑΕΙ τής πατρίδας μας.
Ο κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης είναι καθηγητής γλωσσολογίας, πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
