Μέχρι τώρα είχε επικρατήσει ο όρος «νομοσχέδιο-σκούπα» προκειμένου να χαρακτηριστεί μία εκτεταμένη νομοθετική παρέμβαση. Με το νομοσχέδιο για τα ΑΕΙ μπορεί να γίνει λόγος για Γίγα-Νομοσχέδιο.
Με τα 345 άρθρα του επιδιώκεται η εκ βάθρων μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των ΑΕΙ και ταυτόχρονα η κωδικοποίηση της διάσπαρτης και αχανούς νομοθεσίας που τα διέπει. Πρόκειται για τολμηρή, αλλά και καινοτόμο μεταρρύθμιση της κυβέρνησης Μητσοτάκη και της αρμόδιας υπουργού Νίκης Κεραμέως, που διευκολύνει την άμεση εφαρμογή του νομοσχεδίου, διότι παρακάμπτει τη χρονοβόρα παραπομπή σε προεδρικά διατάγματα που καθυστερούν και συχνά αλλοιώνουν την ουσία των αλλαγών.
Βαθιές τομές
Ακόμα και οι επικριτές του Νομοσχεδίου δεν αρνούνται την αξία και τη σημασία πολλών διατάξεων που αναβαθμίζουν τα ελληνικά ΑΕΙ και θεραπεύουν χρόνιες παθογένειες.
Υπογραμμίζω τις, κατά τη γνώμη μου, σημαντικότερες. Σύνδεση των ΑΕΙ με την παραγωγή και αγορά εργασίας. Πρωτόγνωρη δυνατότητα διαμόρφωσης προγραμμάτων σπουδών, διατμηματικών, δι-ιδρυματικών και ξενόγλωσσων, με διεθνείς συνεργασίες που δημιουργούν συνθήκες εξωστρέφειας και διεθνοποίησης των ελληνικών ΑΕΙ. Κινητικότητα των φοιτητών με την καθιέρωση «ελληνικού erasmus». Ενίσχυση έρευνας και καινοτομίας. Επαγγελματικά μεταπτυχιακά και βιομηχανικά διδακτορικά.
Αξιοκρατική και διαφανής εκλογή και εξέλιξη των μελών ΔΕΠ. Εκπροσώπηση των φοιτητών στα πανεπιστημιακά όργανα. Σημαντική μείωση του παρεμβατικού ρόλου του υπουργού Παιδείας που περιορίζεται στον τελικό έλεγχο νομιμότητας.
Δύο είναι οι επίμαχες ρυθμίσεις που συγκεντρώνουν τα πυρά της αντιπολίτευσης και μερίδας πανεπιστημιακών που αντιμάχονται κάθε μεταρρύθμιση που θίγει το σημερινό status-quo.
Πρώτον, το νέο μοντέλο διοίκησης που επαναφέρει, διαφοροποιημένο, τον θεσμό του Συμβουλίου Διοίκησης, του Νόμου 4009/2011 της Α. Διαμαντοπούλου και
δεύτερον, η ίδρυση Συμβουλίου Φοιτητών, με εκλογές από ενιαίο ψηφοδέλτιο και ηλεκτρονική ψηφοφορία. Γίνεται έτσι δυνατή η εκπροσώπηση των φοιτητών στα πανεπιστημιακά όργανα.
Νέο μοντέλο διοίκησης
Ο πρύτανης στο σημερινό καθεστώς διοίκησης ασκεί μονοπρόσωπη και απόλυτη εξουσία. Η εκλογή του βασίζεται σε συναλλαγές και αλληλεξαρτήσεις ανάμεσα σε καθηγητικές συντεχνίες και κομματικά γραφεία. Τα ψηφοδέλτια των υποψηφίων πρυτάνεων και αντιπρυτάνεων έχουν κομματική ταυτότητα. Με το Συμβούλιο Διοίκησης που προβλέπει το νομοσχέδιο καθιερώνεται συλλογική ηγεσία. Ο πρύτανης παραμένει κυρίαρχος θεσμός του Πανεπιστημίου. Τελεί όμως υπό διπλή εποπτεία και έλεγχο.
Ελέγχεται από το Συμβούλιο για τις διοικητικές, οικονομικές και αναπτυξιακές αρμοδιότητες και από τη Σύγκλητο για τα ακαδημαϊκά θέματα. Οι επικρίσεις ότι ως πρόεδρος του Συμβουλίου είναι ελέγχων και ελεγχόμενος δεν λαμβάνουν υπόψη τις εξής παραμέτρους. Την ανεξαρτησία και το κύρος των έξι εσωτερικών μελών του Συμβουλίου που εκλέγονται με το σύστημα της ταξινομικής ψήφου και της περιορισμένης, σε δύο, σταυροδοσίας.
Το σύστημα εσωτερικού ελέγχου από τη Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου. Τις διακεκριμένες προσωπικότητες που απαρτίζουν τα πέντε εξωτερικά μέλη του Συμβουλίου τα οποία διασυνδέουν τα ΑΕΙ με την κοινωνία. Δεν απαξιώνω τα επιχειρήματα των υπέρμαχων της δομής του Συμβουλίου Διοίκησης του Νόμου Διαμαντοπούλου. Εκτιμώ ότι η προτεινόμενη από το Νομοσχέδιο κατανομή εξουσίας μεταξύ Πρύτανη και Συμβουλίου είναι περισσότερο λειτουργική. Η πράξη θα κρίνει την αποτελεσματικότητα του νέου θεσμού. Σε κάθε περίπτωση, το νέο μοντέλο διοίκησης αποτελεί σημαντική τομή που ανταποκρίνεται στα διεθνή πρότυπα.
Συμβούλιο φοιτητών
Εκπροσώπηση των φοιτητών στα πανεπιστημιακά όργανα σήμερα δεν υφίσταται. Υπάρχει μόνο κομματική εκπροσώπηση σε μικρό τμήμα της φοιτητικής κοινότητας που παίρνει μέρος στις εκλογές. Οι λεγόμενες «φοιτητικές» παρατάξεις, το κατά Γαβρόγλου «ρωμαλέο φοιτητικό κίνημα» που τον προπηλάκισε στο φρουρούμενο υπουργικό γραφείο, εκπροσωπούν τα κόμματα με τα οποία είναι οργανικά συνδεδεμένες. Οι φοιτητικές εκλογές χρησιμεύουν μόνο για την καταμέτρηση της φοιτητικής δύναμης των κομμάτων στα πανεπιστήμια. Αδυνατούν να συμφωνήσουν στη συγκρότηση ενιαίου φοιτητικού οργάνου και αδιαφορούν για την εκπροσώπηση των φοιτητών στα πανεπιστημιακά όργανα.
Ενδιαφέρονται μόνο για τη συλλογή κομματικών ενσήμων, με καταλήψεις, διαδηλώσεις, τραμπουκισμούς που συμβάλλουν στην ανέλιξη στην κομματική ιεραρχία, την είσοδο στην πολιτική και την αναρρίχηση σε κομματικά και πολιτικά αξιώματα.
Το διακύβευμα της μεταρρύθμισης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπως σημειώνουν σε άρθρο τους οι καθηγητές Καραμπατζός και Αρβανίτης, είναι «η θεμελιακή σύγκρουση μεταξύ δημοσίου συμφέροντος και ατομικών ή συντεχνιακών συμφερόντων». Αναδιατυπώνω τον ορισμό των δύο καθηγητών. Το διακύβευμα είναι «πανεπιστήμιο στην υπηρεσία των κοινωνιών και των παιδιών του ελληνικού λαού ή στην υπηρεσία των κομμάτων και των πανεπιστημιακών συντεχνιών».
Πολιτική συναίνεση και Αριστερά
Σε ένα «κανονικό» πολιτικό σύστημα η μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος οφείλει να είναι προϊόν πολιτικής και κοινωνικής συναίνεσης, προκειμένου να μακροημερεύσει και να αποδώσει καρπούς.
Υπενθυμίζω ότι στη Φινλανδία, πριν από δεκαετίες, πραγματοποιήθηκε συνολική αναδιάρθρωση του εκπαιδευτικού συστήματος. Προηγήθηκε εκτεταμένος διακομματικός διάλογος. Η Φινλανδία διαθέτει σήμερα ένα από τα πλέον προηγμένα εκπαιδευτικά συστήματα. Η Κύπρος, μέχρι το 1989, δεν διέθετε πανεπιστήμια. Οι κύπριοι μαθητές φοιτούσαν στα ελληνικά ΑΕΙ. Σήμερα συμβαίνει το αντίθετο. Ελληνόπουλα φοιτούν στα κυπριακά δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια. Σημειώνω ότι το ισχυρότερο κόμμα στην Κύπρο, το κομμουνιστικό ΑΚΕΛ, συναίνεσε στη μεταρρύθμιση.
Στην Ελλάδα η άλωση της δημόσιας εκπαίδευσης υπήρξε κορυφαίος στόχος της μεταπολιτευτικής Αριστεράς, με όλες τις εκδοχές της. Το «πρώιμο-αριστερό» ΠαΣοΚ της περιόδου 1981-85 παρέδωσε τη δημόσια εκπαίδευση στους συνδικαλιστές και τις κομματικές νεολαίες. Η κυβέρνηση της «πρώτη φορά Αριστεράς» επανέφερε τη νομοθεσία της περιόδου 1981-62, καταργώντας τη μεταρρύθμιση Διαμαντοπούλου. Μνημείο εκπαιδευτικού λαϊκισμού η προεκλογική ένταξη των ΤΕΙ στα ΑΕΙ με «ένα νόμο και ένα άρθρο» με πελατειακή-ψηφοθηρική στόχευση. Η αναζήτηση πολιτικής συναίνεσης στο σημερινό πολιτικό κλίμα της μιζέριας και της εχθροπάθειας αποτελεί ματαιοπονία.
Τα τετριμμένα φληναφήματα περί «καταστρατήγησης της δημοκρατικής λειτουργίας των πανεπιστημίων», «εμπορευματοποίησης των ΑΕΙ» κ.λπ. από την αναχρονιστική Αριστερά, προστάτιδα των φασιστικών ταγμάτων των κουκουλοφόρων με τις βαριοπούλες και τα λοστάρια με τις κόκκινες και μαύρες σημαίες, αποκαλύπτουν την αλλεργία της σε κάθε εκσυγχρονιστική μεταρρύθμιση.
Η συναίνεση της κοινωνίας οφείλει να είναι ο στόχος. Πιστεύω ότι η κοινωνία σήμερα, μετά την οδυνηρή εμπειρία της από τη συγκυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, είναι ώριμη να την προσφέρει.
Ο κ. Βασίλης Κοντογιαννόπουλος είναι πρώην υπουργός.
