Στο βάθος η τηλεόραση παίζει Ουκρανία. Πύραυλοι, βόμβες, καταστροφές, νεκροί, νεκροί, νεκροί.
Κι ανάμεσά τους άνθρωποι πανικόβλητοι που προσπαθούν να δραπετεύσουν από την κόλαση. Γυναίκες με παιδιά στην αγκαλιά, κι άλλες, κι άλλες.
Ο σπίκερ λέει: «Μέχρι σήμερα τρία εκατομμύρια άμαχοι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα».
Μπροστά μου ένα βιβλίο. Τίτλος: «Η έξοδος». Υπότιτλος: «Μαρτυρίες από τις επαρχίες των δυτικών παραλίων της Μικρασίας». Εκδοση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών.
Διαβάζω σελίδες από το βιβλίο, βλέπω εικόνες από την τηλεόραση, και ξαφνικά γίνονται ένα. Οι αφηγήσεις των ουκρανών αμάχων, οι αναμνήσεις των Μικρασιατών Ελλήνων, σχεδόν συμπίπτουν. Οι ίδιοι φόβοι, οι ίδιες πληγές, ο ίδιος πανικός. Οι πρόσφυγες είναι όλοι ίδιοι.
Και ακόμα χειρότερα, όταν συνειδητοποιώ ότι τους Ουκρανούς τους διώχνει ο Πούτιν, αλλά τους Ελληνες τους διώξαμε εμείς. Η απόφαση των λαμπρών στρατηγών μας να μην αρκεστούμε στη Σμύρνη, που την εποπτεία της μας είχαν αναθέσει οι Σύμμαχοι, αλλά με έναν στρατό ήδη κουρασμένο από τους Βαλκανικούς πολέμους, να εκστρατεύσουμε για τα ενδότερα. Τον Σαγγάριο, την Αγκυρα και την… Κόκκινη Μηλιά!
Ηττηθήκαμε κατά κράτος, υποχωρήσαμε ραγδαία, καταστρέφοντας κάθε χωριό που συναντήσαμε, εκδηλώνοντας την αγανάκτηση και την απογοήτευσή μας με περιττές θηριωδίες. Φυσικό ήταν οι Τούρκοι να απαντήσουν με τον ίδιο τρόπο και οι Ελληνες να χάσουν μία ολόκληρη πατρίδα με βάθος χρόνου τριών χιλιάδων ετών (Αρχαία Ιωνία!). Πράγμα που ολοκληρώθηκε μερικά χρόνια αργότερα με την ανταλλαγή πληθυσμών.
Κάθε φορά που μιλάμε για τη Μικρασιατική Καταστροφή πρέπει να θυμόμαστε ότι εμείς είμαστε υπεύθυνοι γι’ αυτήν. Είναι κακό ναρκωτικό ο εθνικισμός.
Θυμάμαι έναν τούρκο ιστορικό που μου έλεγε: «Μα γιατί λέτε πάντα ότι εμείς είμαστε επιθετικοί απέναντί σας; Η τελευταία φορά που σας επιτεθήκαμε εμείς ήταν το 1453. Ενώ εσείς μας επιτεθήκατε πέντε φορές: το 1821, το 1897, το 1912, το 1922 και το 1974 στην Κύπρο». (Αχ Ιωαννίδη, τι μας έκανες!)
Η αλήθεια είναι πως ο Τούρκος είχε πιει μερικά ποτηράκια παραπάνω στο γεύμα μετά το συνέδριο – κι έτσι δεν άνοιξα συζήτηση.
Πίσω στην Ουκρανία. Μια συμπαθή και ξεκάθαρη χώρα, που υποφέρει τα πάνδεινα γιατί θέλει να ζήσει δημοκρατικά και ελεύθερα. Οι δικαιολογίες του Πούτιν είναι κλασικές «προφάσεις εν αμαρτίαις». Μέχρι που βάφτισε Ναζί τον πρόεδρο Ζελένσκι που είναι… εβραίος. Εβραίο Ναζί δεν είχε ακόμα δει η υφήλιος.
Πώς οι άνθρωποι παρασύρονται από αυτό το τοξικό ποτό, τον εθνικισμό. Τι θα κερδίσει ο Πούτιν; Αυτό που κέρδισαν ο Χίτλερ, ο Στάλιν, ο Μάο και οι ακόλουθοί τους: Τον τίτλο του «Χασάπη των Λαών». Κι αν ακόμα νικήσει σε αυτόν τον πόλεμο, οι Ουκρανοί ποτέ δεν θα τον αποδεχθούν. Και με την πρώτη ευκαιρία θα επαναστατήσουν.
Και επειδή συχνά συναντώ τη σύγχυση ανάμεσα στους τίτλους «εθνικιστής» και «πατριώτης», ας ξαναγράψω άλλη μία φορά τη διαφορά. Και οι δύο αγαπούν την πατρίδα τους. Με τη διαφορά πως ο πατριώτης την αγαπάει όχι επιθετικά αλλά τρυφερά: σαν τη δική του γωνιά, τη δική του γειτονιά σε αυτή τη γη – ενώ αποδέχεται και τις άλλες πατρίδες. Αντίθετα ο εθνικιστής τη θεωρεί ανώτερη από όλες τις άλλες και μάχεται για να τις κατανικήσει και να τις υποτάξει, αποδεικνύοντας την ανωτερότητά της.
Με άλλα λόγια, ο Ζελένσκι είναι πατριώτης ενώ ο Πούτιν εθνικιστής.
Και τι γίνεται με αυτούς που ενώ ανήκουν σε άλλη πατρίδα, μάχονται να αποδείξουν την ανωτερότητα μιας τρίτης. Ξέρω Ελληνες που είναι εθνικιστές… της Ρωσίας.
Ε, αυτοί θα συνοδέψουν τον Πούτιν στον παράδεισο των σφαγέων…
