«Ο κ. Ε. Βενιζέλος δεν ηδυνήθη περισσότερον των τριών εβδομάδων ν’ ανεχθεί τον Ελληνικόν λαόν αναπνέοντα. Η αναπνοή του παρουσιάσθη προ των δεσποτικών του ομμάτων ως νέα πνοή «των ασκών του Αιόλου» ετοίμη να ανατρέψει εν μία νυκτί και μόνη το σύμπαν και το καθεστώς. Ο κ. Ε. Βενιζέλος δεν εννοεί να επιτρέψει εις τον Ελληνικόν λαόν να αναπνεύσει, ειμή υπό έναν όρον – να θερμαίνει διά της πνοής του τον Βενιζελισμόν…».
Εφημερίδα «Καθημερινή», ημερομηνία Τρίτη 19 Μαΐου 1920, κύριο άρθρο ανυπόγραφο – αλλά με τα στοιχεία και το ύφος του ιδρυτή και διευθυντή του φύλλου Γεωργίου Αγγέλου Βλάχου, που αργότερα υπέγραφε με τα αρχικά Γ.Α.Β.
Η σημερινή «Καθημερινή» ανατυπώνει και διπλώνει μέσα στο φύλλο ολόκληρες τετρασέλιδες εκδόσεις της πρώτης της εποχής. Φανατικός αντιβενιζελικός και βασιλόφρων, ο Βλάχος πολεμάει τον Βενιζέλο με μια οξύτατη και φαρμακερή πένα. Ισως να υπήρξε ένας από τους κύριους παράγοντες που οδήγησαν στην καταψήφιση του Κρητικού στις κοντινές εκλογές. Το τι επακολούθησε το ξέρουμε – και πενθούμε τώρα τη μεγαλύτερη καταστροφή που υπέστη η χώρα μας στη σύγχρονη ιστορία της.
Ο πατέρας μου ήταν επίσης «βασιλόφρων» – κάτι που ποτέ μου δεν κατάλαβα. Ενας άνθρωπος έξυπνος, μορφωμένος και με υψηλή θέση στην υπαλληλική ιεραρχία (έτσι που να αντιλαμβάνεται και αυτά που δεν βλέπουν οι απλοί πολίτες) και να τιμά αυτές τις άδειες στολές με τα πολλά παράσημα! Από τους ξενόφερτους βασιλιάδες μας μόνο ένας άξιζε τον μισθό του – ο Γεώργιος Α’ -, που συνεργάστηκε με τον Τρικούπη και τον βοήθησε να εκσυγχρονίσει (όσο μπορούσε) τη χώρα. Οι υπόλοιποι έκαναν από μικρή ως μεγάλη ζημιά.
Φυσικά εγώ από αντίδραση έγινα (και έμεινα) σοσιαλδημοκράτης. Στη Γερμανία έγινα και μέλος του SPD. Μόνο που όταν γύρισα έψαχνα μάταια να βρω κάτι αντίστοιχο. (Το ΠαΣοΚ επί Σημίτη; Ισως.)
Μελετώντας τις εφημερίδες της εποχής καθώς και τα ιστορικά βιβλία που αφηγούνται την τραγωδία του Διχασμού και της Μικρασιατικής Καταστροφής, μένεις άναυδος με την ποσότητα και ένταση του αδελφοκτόνου μίσους που είχε κατακλύσει τότε όλη την Ελλάδα. Ξαφνικά ένιωσα σαν να ζούσα τώρα σε κάποια ψυχρόαιμη χώρα σαν τη Νορβηγία… Ευτυχώς, έχουμε προχωρήσει αρκετά. Τουλάχιστον δεν κάνουμε δολοφονικές απόπειρες σε πρωθυπουργούς, ούτε εκτελούμε στον δρόμο εκλεκτούς συμπολίτες, όπως τον αξέχαστο Ιωνα Δραγούμη. Αλλά θα πρέπει να προσέχουμε: κουβαλάμε γονίδιο διχασμού.
Αλλά εκείνη την εποχή ακόμα και τα μικρά σχόλια έσταζαν ειρωνεία και μίσος. Αντιγράφω από το ίδιο φύλλο σχόλιο με τον τίτλο «Υπόμνησις»: «Επειδή ο κ. Πρύτανης του Πανεπιστημίου θα παρέλειψεν ίσως ν’ ανακοινώσει εις τον κ. επί της Παιδείας Υπουργόν ότι ο καθηγητής της Χειρουργικής κ. Φωκάς απουσιάζει προ τριετίας της θέσεώς του, εξασκών εις ξένην γην τον βενιζελισμόν του, επιστολογράφος μας μάς παρακαλεί να υπενθυμίσωμεν την μικράν αυτήν απουσίαν εις τον κ. Υπουργόν. Το πράττωμεν εν πλήρει συνειδήσει ότι αύριον θα δημοσιεύσωμεν «δυνάμει του περί Τύπου Νόμου», ότι ο κ. Γ. Φωκάς είναι μεν προ τριετίας εις Γαλλίαν, αλλά ουδέποτε απουσίασεν εξ Ελλάδος».
Ωστε ο κ. καθηγητής «ασκεί τον βενιζελισμόν του» και όχι την ιατρική! Και το άλλο καρφί στοχεύει στον «περί Τύπου Νόμον» στον οποίο είναι αφιερωμένο και το κύριο άρθρο, απόσπασμα του οποίου παραθέσαμε στην αρχή.
Καλό είναι να κοιτάμε και λίγο πίσω, όχι απλώς με διάθεση νοσταλγίας, αλλά και αποτροπιασμού. Ηδη γεμίζουν τα έντυπά μας με μελοδραματικά αφιερώματα στη Μικρά Ασία και στη Σμύρνη ως «Χαμένο Παράδεισο». Αλλά αυτόν τον παράδεισο ΕΜΕΙΣ τον χάσαμε, με τη δική μας υπεροψία, τα δικά μας εγκλήματα και λάθη. Κι αν δεν διδαχθούμε τίποτα από αυτά, τότε είμαστε άξιοι της τύχης μας.
