Ας μη γελιόμαστε. Καθοριστικό ρόλο στην αναζωπύρωση της συζήτησης σχετικά με τη σχέση Δύσης και Ισλάμ έχει παίξει η έξαρση του φαινομένου της ισλαμικής τρομοκρατίας, εκείνης που συνοδεύεται συνήθως με την κραυγή «ο Αλλάχ είναι μεγάλος/Allahu Akbar». Στην προσπάθεια, ωστόσο, να φωτιστεί καλύτερα και να αναλυθεί το φαινόμενο της ισλαμογενούς τρομοκρατίας, αναπόφευκτα η συζήτηση επεκτείνεται στο ευρύτερο ζήτημα της σχέσης της Δύσης με το Ισλάμ.
Απλοποιώντας κάπως τα πράγματα λόγω και περιορισμένου χώρου, θα έλεγα πως η συλλήβδην καταδίκη της Δύσης ως υπεύθυνης για εγκλήματα στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, και κατ’ αντανάκλαση για τις ισλαμικής προέλευσης ή απόχρωσης τρομοκρατικές ενέργειες, προέρχεται συνήθως από νεοαντιιμπεριαλιστές, από ρεύματα, οργανώσεις και άτομα που βολοδέρνουν πολιτικοϊδεολογικά κάπου μεταξύ μετα-αποικιακών «σπουδών» και νοσταλγίας για μια εποχή όπου ο Τρίτος Κόσμος πρόβαλλε όχι μόνο σαν μπροστάρης της παγκόσμιας ανατροπής αλλά και σαν τιμωρός της αμαρτωλής Δύσης. Για τους νεότερους, να θυμίσω ότι υπήρχε εποχή όπου ο καλός αριστεριστής ήταν ή οπαδός της Κίνας του Μάο, ή των Βιετκόνγκ, ή του αντάρτικου γκεβαρικού τύπου, ή κάποιας άλλης εκδοχής επαναστατικού εξωτισμού, ή και όλων αυτών μαζί. Ενδεικτική όσο και γλαφυρή συμπύκνωση αυτού του κλίματος είναι τα αλήστου μνήμης συνθήματα «ΙΡΑ, ΜΙΡ, Φενταγίν, Τουπαμάρος, Βιετκόνγκ» και «Ελλάδα, Κύπρος, Παλαιστίνη/Αμερικάνος δεν θα μείνει», που τα φώναζαν αυτόχθονες εκπρόσωποι των σχετικών ρευμάτων.
Και ενώ όλα αυτά θα έλεγε κάποιος ότι είναι απλώς τροφή για χαριτωμένες συζητήσεις σε παρέες βετεράνων της κάθε λογής Αριστεράς, «εξωτικής» και μη, τον δογματικό και μόλις αποκρυπτόμενο αντιδυτικισμό τους οι παλαιοί αντιιμπεριαλιστές τον έχουν διοχετεύσει σε νέα κανάλια. Απ’ τη στιγμή που η Σοβιετία είχε καταρρεύσει και η μαοϊκή Κίνα είχε απομυθοποιηθεί, απ’ τη στιγμή που στην Κούβα γινόταν όλο και πιο φανερός ο δικτατορικός χαρακτήρας του καθεστώτος, απ’ τη στιγμή που το Βιετνάμ είχε πλέον προνομιακό εμπορικό εταίρο του… τις Ηνωμένες Πολιτείες, απ’ τη στιγμή που η αποαποικιοποίηση στην Αφρική γέννησε προσωπικές δικτατορίες εξουσιομανών και χρυσοκανθάρων (Μουγκάμπε στη Ζιμπάμπουε, οικογένεια Ντος Σάντος στην Αγκόλα, κ.ά.), απ’ τη στιγμή λοιπόν που δεν υπήρχαν πια σημεία αναφοράς στον διεθνή ορίζοντα, τα ορφανά του αντιιμπεριαλίζοντος αντιδυτικισμού άλλαξαν τροπάριο. Εγιναν, λέει, πολέμιοι της παγκοσμιοποίησης και της «νέας τάξης πραγμάτων», ό,τι και αν σημαίνουν αυτοί οι όροι, φτιαγμένοι, θα έλεγε κανείς, ώστε να χωράνε όλους τους γενικώς διαμαρτυρόμενους και «αγανακτισμένους», από ακροαριστερούς μέχρι ακροδεξιούς.
Μια άλλη κατεύθυνση προς την οποία διοχέτευσαν τον αντιδυτικισμό τους οι ματαιωμένοι του αντιιμπεριαλισμού, σοβιετικής, κινεζικής ή τριτοκοσμικής απόχρωσης, ήταν η αναδρομική καταδίκη της επεκτατικής πολιτικής της Δύσης ήδη από την εποχή των Σταυροφοριών! Κατά κανόνα μάλιστα, αυτή η καταδίκη συμβάδιζε με αντίστοιχη απόδοση στο Ισλάμ ρόλου διαχρονικού θύματος, και επομένως («δικαιολογημένα») τιμωρού/εκδικητή.
Στο σημείο αυτό, για όποιον στοιχειωδώς ενδιαφέρεται για τα «πραγματικά περιστατικά» και όχι απλώς να αναθεματίζει, νομίζω ότι είναι χρήσιμες κάποιες ιστορικού χαρακτήρα διευκρινίσεις. Πολύ πριν η Δύση επιτεθεί στο Ισλάμ μέσω των Σταυροφοριών, είχε επιτεθεί το Ισλάμ στη Δύση. Τον 7ο και τον 8ο αιώνα, από νεοφυής θρησκεία στην περιοχή της Μέκκας και της Μεδίνας, το Ισλάμ έγινε δύναμη απολύτως επεκτατική (ιμπεριαλιστική, θα έλεγαν κάποιοι), φτάνοντας μέχρι την καρδιά της σημερινής Γαλλίας. Επίσης, οι πρώτοι που στη νεότερη εποχή επιδόθηκαν σε δουλεμπόριο, πολύ πριν από τους Βρετανούς και άλλους Δυτικούς, ήταν άραβες έμποροι που έκαναν επιδρομές στα παράλια της Ανατολικής Αφρικής.
Υπάρχει, όμως, ένα ακόμα επιχείρημα μέσω του οποίου καταρρίπτεται ο μύθος ότι η ισλαμική τρομοκρατία των ημερών μας δεν είναι παρά δικαιολογημένη αντίδραση εκ μέρους του Ισλάμ θύματος. Θύματα της δυτικής αποικιοκρατικής επέκτασης δεν ήταν μόνο λαοί που είχαν θρησκεία τους το Ισλάμ. Χωρίς να επεκταθώ σε κουραστική περιπτωσιολογία, θα αρκούσε να αναφέρω τους Ινδούς, τους λαούς της Νοτιοανατολικής Ασίας, τους Κινέζους, ακόμα και τους Ιάπωνες με έναν πιο έμμεσο τρόπο. Ωστόσο, έχετε δει ποτέ βουδιστές, ινδουιστές, σιντοϊστές, ταοϊστές ή ανιμιστές να ζώνονται εκρηκτικά και να τινάζονται στον αέρα, τινάζοντας μαζί και όποιον βρίσκεται εκεί κοντά; Εχετε ακούσει κάποιον να σπέρνει τον θάνατο σε αθώους διερχόμενους φωνάζοντας «ο Βούδας είναι μεγάλος», «ο Βισνού είναι μεγάλος», ή κάτι αντίστοιχο;
Προφανώς και δεν είναι όλοι οι πιστοί του Ισλάμ τρομοκράτες, προφανώς και υπάρχουν φιλειρηνικοί μουσουλμάνοι, προφανώς και το Ισλάμ έχει να επιδείξει, στο πέρασμα των αιώνων, πολύ αξιόλογα επιτεύγματα, στις τέχνες, στις επιστήμες, σε άλλα πεδία. Πώς να το κάνουμε όμως; Από τη φύση του, από γεννησιμιού του, το Ισλάμ είναι θρησκεία που έχει μέσα της το πολεμικό στοιχείο (με την ευρύτερη έννοια του όρου, για να μην παρεξηγηθώ), θρησκεία που μιλάει για «ιερό πόλεμο» κατά των απίστων.
Ολες οι μονοθεϊστικές θρησκείες, οι και αβρααμικές λεγόμενες, είναι από την ίδια τους τη φύση λιγότερο ή περισσότερο μισαλλόδοξες, στο μέτρο που τις διαποτίζει η ιδέα του ενός και μοναδικού Θεού. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως και οι χριστιανοί, που όσο να ‘ναι τούς ξέρουμε και καλύτερα, αλληλοσφάζονταν και έσφαζαν απίστους επί αιώνες, πριν κατακτήσουν τη μεγάλη αλήθεια (λέγε με και Διαφωτισμό) ότι μπορείς να είσαι καθολικός χωρίς να εξοντώνεις απαραίτητα τους προτεστάντες, προτεστάντης χωρίς να εξοντώνεις τους καθολικούς, κ.ο.κ.
Κατά τα άλλα, ο διάχυτος στον κόσμο αλλά και παρ’ ημίν αντιδυτικισμός παραβλέπει τα τεράστια επιτεύγματα της Δύσης σε όλα τα πεδία, παραβλέπει πως στη Δύση και μόνον εκεί είναι κατοχυρωμένα τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα, το κράτος δικαίου, η ανεξιθρησκία, η ανεκτικότητα γενικότερα. Ο κατά δήλωσή του αντιιμπεριαλιστής αλλά κατά βάθος αντιδυτικιστής άλλοτε θα επικαλείται την αποικιοκρατία, άλλοτε θα καταγγέλλει την παγκοσμιοποίηση (ευεργετική, παρεμπιπτόντως, για μεγάλο μέρος του Τρίτου Κόσμου) και τη «νέα τάξη πραγμάτων» (λες και η παλιά, με τον Ψυχρό Πόλεμο και την απειλή του πυρηνικού ολοκαυτώματος, ήταν κελεπούρι), και άλλοτε πάλι θα προσφεύγει στον τυφλό και ανερμάτιστο αντιαμερικανισμό ή στον αταβιστικό αντιγερμανισμό. Αν πάντως ακόμα και όλα αυτά δεν φτάνουν, υπάρχουν πάντα και… οι Σταυροφορίες.
Ο κ. Ανδρέας Παππάς είναι επιμελητής εκδόσεων και μεταφραστής.
