Πολλά τα παραδείγματα βιασμού της λέξης «δημοκρατία» και κυρίως του επιθέτου «δημοκρατικός». Για λόγους χώρου, θα περιοριστώ εδώ σε τρεις περιπτώσεις.
Πρώτη: Ο όρος «δημοκρατική παράταξη» χρησιμοποιείται συχνά για να υποδηλώσει τα κόμματα του Κέντρου ή/και της Κεντροαριστεράς και γενικότερα τις εκβλαστήσεις της βενιζελικής παράταξης. Οι ρίζες του όρου βρίσκονται στην περίοδο του Διχασμού και κατ’ επέκταση στην αντιπαράθεση μεταξύ των υποστηρικτών της αβασίλευτης και εκείνων της βασιλευόμενης δημοκρατίας κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, της Κατοχής και των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων. Τότε ο όρος είχε κάποιο νόημα. Οι περισσότεροι (όχι όλοι) βενιζελικοί και βενιζελογενείς ήταν υπέρ της αβασίλευτης, ενώ οι κωνσταντινικοί και οι οπαδοί του Λαϊκού Κόμματος ήταν υπέρ της βασιλευομένης.
Μετά το 1950 ωστόσο, και ακόμα περισσότερο μετά τη Μεταπολίτευση του 1974, τι μπορεί να σημαίνει «δημοκρατική παράταξη»; Δηλαδή, η παράταξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή και των διαδόχων του στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας ήταν αντιδημοκρατική; Ηταν μήπως ο Καραμανλής και οι συνεργάτες του υπέρμαχοι της απολυταρχίας, κάποιας μοναρχίας παλαιού τύπου, κάποιου ολοκληρωτισμού ή του φασισμού; Η αποκατάσταση της δημοκρατίας ήταν πρωτίστως έργο του Καραμανλή, ο οποίος μάλιστα φρόντισε με επιδέξιους – ακόμα και αμφιλεγόμενους από άποψη τυπικής πολιτειακής τάξης – χειρισμούς να μας απαλλάξει από τον θεσμό της βασιλείας. Και επειδή «αρχή σοφίας… η γνώση των γεγονότων», υπενθυμίζω ότι όταν το καλοκαίρι του 1974 ο Καραμανλής κοιμόταν κάθε βράδυ και σε άλλο σκάφος για να μην τον μπαγλαρώσουν τα κατάλοιπα της χούντας, ο «σοφός» Χαρίλαος Φλωράκης έλεγε για τη Μεταπολίτευση «τι λάχανα, τι μπρόκολα», ενώ και ο Ανδρέας Παπανδρέου, από τη Ρώμη όπου προτιμούσε να παραμένει έως ότου ξεκαθαρίσουν τα πράγματα, μιλούσε για «αλλαγή νατοϊκής φρουράς»!
Δεύτερη κραυγαλέα περίπτωση βιασμού του επιθέτου «δημοκρατικός/ή/ό» είναι ο όρος «δημοκρατικές δυνάμεις» για το σύνολο των αριστερότερα της Νέας Δημοκρατίας πολιτικών κομμάτων. Ποιος από τους έστω και λίγο παλαιότερους δεν θυμάται την, τηλεοπτικής κυρίως προέλευσης και χρήσης, διατύπωση «υποστηρίχθηκε/ζεται από το ΠαΣοΚ και άλλες δημοκρατικές δυνάμεις»; Ετσι οι πράσινοι προπαγανδιστές της εποχής αναγόρευαν το ΠαΣοΚ σε βασικό πόλο, άξονα και σημείο αναφοράς όλων εκείνων που απλώς δεν συντάσσονταν με τη Νέα Δημοκρατία, αλλά και έκλειναν το μάτι σε έναν διόλου ευκαταφρόνητο αριθμό ψηφοφόρων, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η αντιπαράθεση δεν ήταν απλώς μεταξύ ΝΔ και ΠαΣοΚ, αλλά μεταξύ «δημοκρατικών» (ΠαΣοΚ, ΚΚΕ εσ., ΚΚΕ!) και αντιδημοκρατικών (;) δυνάμεων.
Αυτή η εκτρωματική επινόηση ατόνησε πάντως με τον καιρό. Οχι επειδή άλλαξαν μυαλά ή προπαγανδιστική γραμμή οι εμπνευστές της, αλλά επειδή αντέδρασαν οι «μικρότεροι» αυτού του άτυπου μπλοκ, αρνούμενοι ένα τέτοιο τσουβάλιασμα, το οποίο άλλωστε κατέληγε – όπως και ο «αντιδεξισμός» – να ρίχνει απλώς νερό στον μύλο του ΠαΣοΚ. Κατά τα άλλα βέβαια, για να επιχειρηματολογήσω και σε επίπεδο προσώπων, με βάση αυτή τη διάκριση ο Παναγής Παπαληγούρας, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο Γιώργος Ράλλης ή ο Κωστής Στεφανόπουλος ανήκαν στις «αντιδημοκρατικές» (;) δυνάμεις, ενώ ο Μένιος Κουτσόγιωργας, ο Ακης Τσοχατζόπουλος και ο Γιώργος Κουρής της «Αυριανής» (μακαρίτες και οι τρεις) ανήκαν στις «δημοκρατικές δυνάμεις», τις και «δυνάμεις του φωτός» καλούμενες.
Τρίτο παράδειγμα κατ’ εξακολούθησιν βιασμού του επιθέτου «δημοκρατικός» είναι τα σχετικά με το ΚΚΕ, και ειδικότερα η επίμονη αναφορά στον Δημοκρατικό (sic) Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ) της περιόδου 1946-49, ακόμα και από ποικίλους διαμορφωτές της κοινής γνώμης που δεν ανήκουν στο ΚΚΕ. Το ότι το ΚΚΕ βάφτισε έτσι τον ένοπλο βραχίονά του, όταν το 1946 ξεκινούσε την ένοπλη εξέγερση κατά της συντεταγμένης πολιτείας, δεν είναι βέβαια αξιοπερίεργο. Στόχος του ήταν να πείσει τους έλληνες πολίτες, αλλά και ένα μέρος της κοινής γνώμης στο εξωτερικό, πως από τη μια μεριά πολεμούσαν οι «δημοκράτες» και από την άλλη οι «μοναρχοφασίστες» (sic). Τι και αν πρωθυπουργός κατά την πιο κρίσιμη περίοδο του Εμφυλίου ήταν ο κεντρώος Σοφούλης; Τι και αν με τον τακτικό στρατό πολέμησαν Ελληνες όλων των πολιτικών αποχρώσεων και όχι μόνο «δεξιοί», και ακόμα λιγότερο «μοναρχοφασίστες»; Ενδεικτικά και μόνο αξίζει να αναφέρω ότι από τους πρωταγωνιστές στις αεροπορικές επιθέσεις κατά των οχυρών του Γράμμου ήταν ο νεαρός τότε πιλότος Τάσος Μήνης, από τα παλικάρια του μετέπειτα αντιδικτατορικού αγώνα και «αδάμας» κατά τη (δυστυχώς) σύντομη παρουσία του στον πολιτικό στίβο.
Η χρήση του επιθέτου «δημοκρατικός» για έναν στρατό, στον οποίο απόλυτο κουμάντο έκαναν ο Ζαχαριάδης και τα πρωτοπαλίκαρά του, όχι μόνο πάσχει αλλά και προκαλεί. Διακηρυγμένος στόχος του ΚΚΕ ήταν (και παραμένει) η κατάλυση/ανατροπή του δημοκρατικού μας πολιτεύματος, το οποίο χαρακτηρίζεται απαξιωτικά από τους κομμουνιστές «αστική δημοκρατία». Στόχος του λεγόμενου Δημοκρατικού Στρατού, επίσης ρητά διακηρυγμένος, δεν ήταν άλλος από την εγκαθίδρυση «λαϊκής δημοκρατίας», κατά το πρότυπο της Αλβανίας, της Βουλγαρίας και άλλων χωρών της, υπό τον σοβιετικό τότε έλεγχο, Ανατολικής Ευρώπης. Ας το κάνω, όμως, και λίγο πιο δημοσιογραφικό. Δηλαδή, οι δεκάδες χιλιάδες ανεπίληπτα δημοκρατικοί συμπατριώτες μας που πολέμησαν την κομμουνιστική εξέγερση του 1946-49 ήταν «μοναρχοφασίστες» ή «κωλόπαιδα της Φρειδερίκης», ενώ ο Ζαχαριάδης, ο Ιωαννίδης, ο Γούσιας, ο Βλαντάς και ο Μπαρτζώτας εκπροσωπούσαν τη δημοκρατία και όσα συνεπάγεται η υιοθέτηση των βασικών αρχών της (πλουραλισμός, εναλλαγή στην κυβέρνηση, κατοχύρωση των πολιτικών και ατομικών δικαιωμάτων κ.λπ.);
Η δημοκρατία ή είναι κοινοβουλευτική και πλουραλιστική ή δεν υπάρχει. Το ζήτημα άλλωστε το είχε θέσει, τέμνοντάς το ταυτόχρονα, η Ρόζα Λούξεμπουργκ (προφανώς υπεράνω πάσης υποψίας για ροπή προς «αντιδραστικές» θέσεις και απόψεις), όταν ήδη την άνοιξη του 1918 έγραφε στον Λένιν, ο οποίος είχε πρόσφατα διατάξει τη φρουρά να διαλύσει τη Συντακτική Συνέλευση επειδή δεν του άρεσε η σύνθεσή της (μόλις 175 μπολσεβίκοι στα 707 μέλη)! Εγραφε, λοιπόν, η Ρόζα: «Πνίγοντας την πολιτική ζωή σε όλη τη χώρα, είναι μοιραίο να παραλύει ολοένα και περισσότερο η ζωή σε αυτά τα ίδια τα σοβιέτ. Χωρίς γενικές εκλογές, απεριόριστη ελευθερία του Τύπου και των συγκεντρώσεων, ελεύθερη πάλη των ιδεών, η ζωή ξεψυχάει σε όλους τους δημόσιους θεσμούς». Και συμπλήρωνε: «Η ελευθερία μόνο για τους οπαδούς της κυβέρνησης και μόνο για τα μέλη του κόμματος – όσο πολυάριθμα και αν είναι αυτά – δεν είναι ελευθερία. Η ελευθερία νοείται πάντοτε ως ελευθερία για αυτόν που σκέφτεται διαφορετικά». Τα είδε και τα είπε όλα όσα έμελλε να συμβούν η άτιμη!
Ας κλείσω παραφράζοντας τη μαντάμ Ρολάν της Γαλλικής Επανάστασης: Καημένη δημοκρατία! Πόσοι ακόμα βιασμοί της γλώσσας θα γίνουν εν ονόματί σου;
*Ο κ. Ανδρέας Παππάς είναι επιμελητής εκδόσεων και μεταφραστής.
