Μια Μεγάλη Δύναμη που θέλει να πιστεύει πως τις τύχες του κόσμου όλου μπορεί να εποπτεύει, μια παγκόσμια δύναμη, έχει κι ανάλογες, παγκόσμιες ευθύνες.
Από την ανεξαρτησία της η χώρα αυτή «καθιέρωνε» μέσα από τους κοινωνικούς και πολιτικούς της θεσμούς τη θέλησή της να είναι δημοκρατική. Και μάλιστα – και κυρίως σ’ αυτό – υποδειγματική σ’ αυτήν της την επιλογή. (Κάτι από Επιτάφιο είχε η Διακήρυξή της.)
Ανεξάρτητα από το πόσο αυτό το πετύχαινε στο πεδίο της οικονομικής ισότητας, σ’ εκείνο της πολιτικής τον μύθο της τον είχε επιβάλει. Και στα μάτια του κόσμου, μισόκλειστα ή μισάνοιχτα, άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο, το υπόδειγμα λειτουργούσε. Και παρείχε στη διεθνή κοινωνία το «δικαίωμα» να διεκδικεί την επιβεβαίωσή του. Κι αυτό όσο κι αν ήταν σχετικό, ποτέ δεν ήταν λίγο.
Και ήρθε μια ώρα όπου η έκταση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στη θεσμική και τη κοινωνική δημοκρατία έγινε μεγάλη. Και φωναχτή. Κι εκείνη την ώρα εμφανίστηκε ο επιτήδειος διασώστης. έμπειρος ο συγκεκριμένος σε κάθε είδους παραβάσεις και υπερβάσεις. Αδίστακτος τόσο για τη χώρα του όσο, και στο όνομα μιας εθνικιστικής και φασίζουσας πρότασης, για όλο τον άλλο κόσμο. Στη χώρα αυτή όχι μόνο εμείς αλλά και άλλοι έχουν εκχωρήσει δικές μας, ας είμαστε ειλικρινείς, «εθνικές εξουσίες». Αυτό, μην το ξεχνάμε, μας δίνει το δικαίωμα να απαιτούμε από αυτή τη χώρα μία διεθνώς νομιμοποιημένη συμπεριφορά. Κάτι που στηρίχθηκε και σε όσα θριαμβευτικά έγραφε για αυτή την κοινωνία ο Alexis de Tocqueville στο «De la démocratie en Amérique».
Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ ή και οποιοσδήποτε άλλος αυτής της χώρας, αυτή την αναμονή της δημοκρατικής συμπεριφοράς από την παγκόσμια κοινότητα δεν μπορεί να αγνοεί. Ειδικά η χώρα του με όσα διεκδικεί και με όσα επικαλείται έχει υποχρέωση καθημερινού απολογισμού στην παγκόσμια κοινωνία. Και απέναντι στην Ευρώπη, ιδιαίτερα σ’ αυτήν, έχει κάτι ακόμα πιο ιδιαίτερο να τηρήσει: τη συμφωνία της με κάποιες κοινές πολιτικές και πολιτιστικές αρχές. Αυτές ακριβώς που σιγά-σιγά γίνονται κοινές και για τον κόσμο όλο.
Αν λοιπόν η σημερινή Ευρωπαϊκή Ενωση κάνει κάθε τι, με την ευθύνη κάποιων κυβερνήσεων, που προδίδουν αυτές τις αρχές, αυτό δεν στερεί τις ευρωπαϊκές κοινωνίες να εγκαλούν τόσο τις κυβερνήσεις τους όσο και εκείνη των ΗΠΑ.
Ο κ. Γιάννης Μεταξάς είναι επίτιμος καθηγητής πανεπιστημίων, τακτικό μέλος της Academie Europeenne Interdisciplinaire des Sciences.
