Το ιδιόπλασμα που αποκλήθηκε «χρυσή αυγή» – πάντα ο φασισμός σε τέτοια μεγαλόστομα ανάλογα προσφεύγει – όχι μόνο σκότωσε, όχι μόνο άσκησε βία πολλαπλή, όχι μόνο μίσησε και ύβρισε, αλλά έκανε και κάτι άλλο. Μας φόβισε. Μας είπε ότι σε αυτή τη χώρα, παρ’ όλα όσα έχει περάσει, η πιθανότητα μιας τέτοιας άθλιας πρότασης βρίσκει απήχηση. Και μάλιστα όχι μικρή. Φρικτά μεγάλη.
Ετσι όταν η Δίκη έφτασε στο τέλος της και ο χαρακτηρισμός εγκληματικής οργάνωσης αναγνωρίστηκε με τον πιο επίσημο δικαιοδοτικό και πανηγυρικό τρόπο, ξεσπάσαμε ομόφωνα σε χειροκροτήματα. Οτι επιτέλους αποδόθηκε δικαιοσύνη. Οτι επιτέλους όλα αυτά τα διανοητικώς και συναισθηματικώς άρρωστα – αλλά όχι ακαταλόγιστα – άτομα, όχι μόνο τιμωρήθηκαν αλλά ότι εκτοπίστηκαν και από το δημόσιο βίο.
Στα ομόφωνα χειροκροτήματά όμως υπήρξε και ένα ιδιαιτέρως σημαντικό. Οχι για την έντασή του. Οχι για το πάθος του. Αλλά για κάτι άλλο πολύ πιο στρατηγικό. Για την απαίτηση που εξέφραζε σε ένα επίπεδο «γενικής δημοκρατικής πρόληψης». Δηλώθηκε από τον Πρωθυπουργό της χώρας ότι «η δημοκρατία σήμερα νίκησε. Είναι στο χέρι όλων μας να νικά καθημερινά». Η επωδός αυτή δεν πρέπει να προσπεραστεί ως ευχή διότι έχει δύο πραξιολογικά χαρακτηριστικά. Το πρώτο υπογραμμίζει την επιτακτικότητα της κοινωνικής συμμετοχής, ως διάχυτης ευθύνης, στο να μην ξανασυμβεί.
Το δεύτερο αφορά την ίδια την πολιτεία ως υποκείμενο του χρέους να μην αμελήσει τις θεμελιακές προϋποθέσεις υπό τις οποίες η δημοκρατία «μπορεί να νικά καθημερινά». Το ότι η φράση, με την έκκληση που φιλοξενεί, διατυπώνεται από έναν Πρωθυπουργό μιας άλλης γενιάς, σημαίνει πλήρη συνείδηση των κρατικών παραλείψεων, αλλά και των όσων δεν έγιναν σε επίπεδο πολιτικού εγκοινωνισμού.
Η στήλη αυτή, όπως σταθερά το τηρεί, δεν κολακεύει ούτε υμνεί πρόσωπα. Στην εξαιρετική όμως αυτή περίπτωση η καταληκτική διατύπωση της πρωθυπουργικής δήλωσης έχει επιγραμματική λειτουργία. Και δηλώνει και ανάληψη ευθύνης. Και γι’ αυτό πρέπει και να χειροκροτηθεί και στη μνήμη μας να κρατηθεί. Η λέξη «καθημερινά» δεν πρέπει να προσπεραστεί.
*Ο κ. Γιάννης Μεταξάς είναι επίτιμος καθηγητής πανεπιστημίων, τακτικό μέλος της Academie Europeenne Interdisciplinaire des Sciences.
