«Είναι πολύ ωφέλιμο να συμπεριφέρεται κανείς δίκαια όταν υπάρχουν μάρτυρες της συμπεριφοράς του, αλλά όταν δεν υπάρχουν κίνδυνοι να αποκαλυφθεί, δεν είναι ανάγκη να είναι δίκαιος»
Αντιφών
Ως γνωστόν, η Πόλη δεν υπακούει σε εντολές/διαταγές τρίτων, επειδή απλώς διαθέτουν μεγαλύτερη ισχύ, αλλά οι πολίτες επιλέγουν μόνοι τους τη μοίρα τους. Με τον δημόσιο διάλογο στην Αγορά και με τους νόμους, δηλαδή «τους βασιλείς της Πόλης» [Αλκιδάμας], επιτυγχάνεται η ευημερία [ευπραγία] όλου του λαού, πέραν και έξω από τις κραυγές των όχλων. Οι πραγματικοί φίλοι του λαού διακρίνονται από την εμπιστοσύνη τους στους θεσμούς [ιδίως στη Δικαιοσύνη], ενώ ο τρόπος που εκλέγονται οι άρχοντες/ηγέτες, τα απαραίτητα [ηθικά τους κι όχι μόνον τεχνοκρατικά] προσόντα, η διάρκεια και το εύρος της άσκησης της εξουσίας καθώς και το πλαίσιο της ευθύνης τους συνιστούν ασφαλιστικές δικλίδες αποτροπής της δημαγωγίας, της παραφθοράς της Δημοκρατίας και εν τέλει της τυραννίας.
Είναι επίσης γνωστό ότι τα ιστορικο-πολιτικά πεδία δι-ανοίγονται, ίσως και ανα-διατάσσονται, μέσω των πολιτικών πράξεων, πίσω από τις οποίες ή και μέσα στις οποίες ενυπάρχει η ώριμη πολιτική σκέψη. Οι αξίες που διαμορφώνουν τη συνείδηση του πολίτη [κυρίως τις περί καθηκόντων απόψεις του] κινούνται στο πλαίσιο της ηθικότητας της κοινότητας και της αξιοπιστίας των θεσμών.
Σοφοί νομοθέτες καλούνται να υλοποιήσουν, να μεταφράσουν σε Κώδικες νόμου την πολιτική σκέψη για μια ιδανική Πολιτεία. Ευνομία [τάξη] και ευκοσμία [ηθικότητα] πρέπει – μέσω της Ισονομίας – να εναρμονίζονται, η σωφροσύνη να κατισχύει της Υβρεως και η πολιτική αρετή της «πολιτικής τέχνης» ή της πολιτικής ισχύος.
Μολονότι η θεωρία για το Πολίτευμα του Μέσου Ορου και η ανακύκλωση των κεκαλυμμένων μισόδημων – μέσω κατασκευασμένης αγανάκτησης του πλήθους – προκαλούν συχνά ρωγμές – λόγω μύθων – στην ενότητα του λαού και μολονότι το περιεχόμενο και η έννοια του «φύσει δίκαιον» έχει οδηγήσει σε διχογνωμίες και εντάσεις [όχι μόνο νομικές], το «αναποδογύρισμα των αξιών» [Πλάτων] δεν αποτελεί το καλύτερο φάρμακο κατά των κρίσεων.
Τα αφηγηματικά μοντέλα μιας Δημοκρατίας, την οποία ανεύθυνοι πολίτες δικαιούνται [;] να τραυματίζουν κι από τα δεξιά κι από τα αριστερά [με το ατιμώρητο και με το αζημίωτο], καθώς και η σχετικοποίηση της Ιστορίας, της Παιδείας, της Κουλτούρας/Παράδοσης του λαού καταλήγουν σε αποπροσανατολισμούς και σε απομυθοποιήσεις [sic] που πολύ φοβάμαι ότι γρήγορα θα βρούμε μπροστά μας τις αρνητικές τους συνέπειες.
Γιατί τα γράφω όλα αυτά;
Πρώτον, επειδή πιστεύω ότι η Δημοκρατία, ως προς τις αξίες, αρχές, διαδικασίες της, δεν είναι δυνατό να βρίσκεται συνεχώς υπό διαπραγμάτευση διότι κάποιοι θέλουν να το παίζουν «βολεμένοι αντιρρησίες» ή «αυτομολήσαντες μεγαλοαστοί». Και κατά δεύτερον επειδή δεν διαθέτουμε καλύτερο θεσμικό/πολιτικό/κοινωνικό όπλο για να αντιμετωπίσουμε τους πολλαπλούς επερχόμενους κινδύνους.
Και υπενθυμίζω: Δημοκρατία δίχως διαφανείς άρχοντες και ενεργούς πολίτες δεν νοείται. Οφείλουμε άπαντες να δείχνουμε υπακοή στον νόμο και να διαθέτουμε αίσθηση του μέτρου και των ορίων, είτε έχουμε εξουσία είτε όχι, είτε μας βλέπουν είτε όχι, είτε φοβόμαστε είτε όχι.
ΥΓ.: «– Πιστεύεις πως αν ερχόταν
πάλι κάποιος λυτρωτής
θα έβαζε Ιούδα στην ομάδα του;
– Το πιστεύω, γιατί χωρίς προδοσία
δεν έχει οργασμό η Ιστορία» [Αργ. Μαρνέρος, Ecce homo].
*Ο κ. Γιάννης Πανούσης είναι πρώην υπουργός.
